‘Ems voor de happy few, maar ook verstandig simpel energiemanagement kan mooie resultaten opleveren’

Tolboom is natuurkundige. Hij legt momenteel de laatste hand aan zijn PhD-onderzoek aan Universiteit Twente. Het onderwerp: Trillingvrije koeling voor wetenschappelijke detectoren. Een academische carrière zit er voor hem echter niet in. Na zijn promotie gaat hij verder als zelfstandig ondernemer. ‘Ik vind het prettig om samen met anderen concrete problemen onder de loep te nemen, in een aantal maanden tot oplossingen te komen en dan weer door.’

Kaf van het koren
Met zijn bedrijf Realised richt Tolboom zich op de ontwikkeling van verschillende innovaties in de energietransitie en consultancy op het gebied van data-analyse en het implementeren van data- gedreven beleid. In zijn werk, zo benadrukt hij, staat het kaf van de koren te scheiden in de energietransitie centraal. Hoe kijkt hij in dit verband naar de opkomst van energiemanagementsystemen (EMS) voor huishoudens? Hij noemt die allereerst leuk en interessant.

Brommer
Tolboom: ‘Je kunt energiemanagement een beetje beschouwen als de hobby van een nieuwe generatie. Vroeger kocht je een brommer en ging daaraan sleutelen. Daarna schafte je een kever aan en weer later een dikke auto. Je kunt nu sleutelen aan je energiegebruik. Dat kan met behulp van relatief goedkope simpele producten, bijvoorbeeld met een slimme stekker zoals die van HomeWizard en het open source platform voor centrale aansturing van apparaten en domotica Home Assistent. Het doel van deze producten is om te ontzorgen op plekken waar met gedrag al vaak een groot deel van het resultaat te bereiken is, zoals het timen van de wasmachine op de opwek van zon.’

Vraagtekens
In de vergelijking die Tolboom maakt, is een EMS die serieuze dikke auto. In het aan elkaar koppelen van producten zoals zonnepanelen, een ev-lader, batterij en warmtepomp, en die automatisch slim te sturen op meer zelfconsumptie zit een verdienmodel. Tegelijkertijd zet hij vraagtekens bij het realiseren van het maatschappelijke doel. Het voordeel van stroom afnemen als die volop beschikbaar is, en bijvoorbeeld niet massaal elektrische auto’s laden en warmtepompen inschakelen bij een gering aanbod is evident vanuit een efficiënt gebruik van het elektriciteitsnet. Dat gaat echter niet gebeuren zonder prijsprikkels die het systeem begrijpt, zo geeft hij aan.

Ruimte en middelen
‘En dat is lastige materie’, aldus Tolboom. ‘Dynamische contracten zijn in opkomst. Ze zijn populair bij bezitters van elektrische auto’s. Ook in de combinatie van zonnepanelen en een thuisbatterij kun je er met slimme sturing geld mee verdienen. Dat is echter nog maar weggelegd voor een klein deel van de Nederlandse consumenten. Dit zijn de degenen die vooroplopen in de energietransitie, die het leuk vinden om met hernieuwbare technologie bezig te zijn, en daarvoor doorgaans ook de ruimte en middelen hebben. Voor de mensen met een sociaal huurhuis of -appartement is dit soort technologie en een EMS niet bereikbaar of niet relevant.’

Weinig winst
Gaat de uitrol van energiemanagementsystemen in de nabije toekomst een grote vlucht nemen? Tolboom is kritisch. Hij stelt dat de huidige ‘terugleverboetes’ voor zonnepaneeleigenaren en de voorgenomen afschaffing van saldering een prikkel zijn voor meer zelfverbruik van zonnestroom, en dus voor slim energiemanagement. Volgens hem vallen de mogelijkheden om daarop te sturen echter tegen. Met het strategisch gebruik van elektrische huishoudelijke apparaten valt feitelijk weinig winst te boeken. Bovendien is er het tijdsaspect, energie bufferen om die later weer te gebruiken. Het matchen van opwek en verbruik in de tijd is volgens hem in de praktijk niet gemakkelijk.

Timer
Tolboom: ‘Het kan enigszins door het voorverwarmen van een huis of boilervat van een warmtepomp met stroom uit je zonnepanelen, de toegevoegde waarde op jaarbasis is echter beperkt. De grootste kans ligt in slim laden; de capaciteit van een autobatterij is veel groter dan die van een thuisbatterij. Maar dan moet je natuurlijk wel een elektrische auto hebben en die toevallig kunnen laden als de zon schijnt. Samengevat: energiemanagement is absoluut relevant, zowel voor individuele huishoudens als maatschappelijk. Waar velen verwachten dat het toepassen van een EMS snel mainstream wordt, denk ik dat echter niet. Misschien dat 20 procent van de huishoudens er over 10 jaar gebruik van maakt. Het goede nieuws is echter dat je ook met verstandig gedrag al 80 procent resultaat kunt boeken, bijvoorbeeld door gewoon een timer op je elektrische boiler te zetten of te stekkeren als de zon schijnt.’