Nieuw onderzoek brengt maatschappelijke kosten vol stroomnet in kaart

Het volle stroomnet kan de groei van – nieuwe – economische activiteiten belemmeren, processen stilleggen en ervoor zorgen dat projecten vertraging oplopen. Dit leidt mogelijk tot gederfde inkomsten bij gebruikers van het stroomnet. Om de maatschappelijke efficiëntie van maatregelen tegen netcongestie – zoals congestiemanagement of investeringen in het stroomnet – te toetsen, is het noodzakelijk om een onderbouwde schatting te kunnen maken van de maatschappelijke kosten die zich voordoen wanneer stroom niet geleverd kan worden als gevolg van netcongestie. Het Ecorys-onderzoek is een eerste poging om die maatschappelijke kosten in beeld te brengen.

Eerste verkenning
Het nu gepresenteerde onderzoeksrapport van Ecorys bevat een gefundeerde schatting van de gederfde maatschappelijke baten wanneer stroom niet geleverd kan worden als gevolg van netcongestie. Het onderzoek bevat voor verschillende economische sectoren een eerste verkenning van de bandbreedte van de maatschappelijke bruto kostprijs van netcongestie.

In het onderzoek is gekeken naar de relatie tussen de maatschappelijke kostprijs en het niet kunnen leveren van stroom aan de maatschappij als gevolg van netcongestie. Onderstaande tabel geeft een bandbreedte van de kostprijs die de maatschappij ervaart wanneer er 1 megawattuur elektriciteit niet geleverd kan worden aan bedrijven als gevolg van netcongestie.

Kostprijsposten
3 van de 4 kostprijsposten worden alleen ervaren bij uitbreiding of nieuwe economische activiteiten, te weten: gederfde toegevoegde waarde, gederfde verduurzamingsbaten en gederfde hernieuwbare-elektriciteitsopwekking. Kostprijspost 3 – reductie van toegevoegde waarde – gaat over de al bestaande activiteiten.

Hele verhaal
Het valt volgens de onderzoekers op dat kostprijspost 1 hoger uitslaat dan de andere kostprijsposten. ‘De maatschappelijke kosten per eenheid energie van deze post zijn gederfde toegevoegde waarde die ontstaat wanneer bedrijven activiteiten niet kunnen uitbreiden of woningen niet gebouwd kunnen worden als gevolg van netcongestie. Naarmate bedrijven een toekomstgericht bedrijfsproces inzetten – met geëlektrificeerde processen – in tegenstelling tot conventionele processen – met processen op fossiele energiedragers – kunnen de maatschappelijke kosten wederom hoger uitvallen. De omvang van deze kostenpost laat zien dat de impact van netcongestie substantieel kan zijn voor de Nederlandse economie.’

De maatschappelijke brutokostprijs vertelt volgens de onderzoekers echter niet het volledige verhaal, omdat deze geen rekening houdt met de omvang en de momenten waarop netcongestie plaatsvindt. Deze kenmerken zijn volgens Ecorys belangrijk om de daadwerkelijke, absolute kosten van netcongestie vast te stellen.

Vervolgstudie
Een vervolgstudie moet wat Ecorys betreft bepalen in welke mate en op welke momenten er sectorspecifiek netcongestie optreedt. Hiervoor zijn gegevens nodig van de netbeheerders. Een vervolgstudie moet ook bepalen welke substitutie- en adaptatiemogelijkheden elke sector heeft om netcongestie te omzeilen. ‘Als de maatschappelijke kosten van de substitutie- of adaptatiemaatregel lager zijn dan de maatschappelijke kosten van netcongestie – een netto positief resultaat – kan worden geconcludeerd dat het nemen van dit type maatregel maatschappelijk gezien gunstig is’, aldus de onderzoekers.

Het resultaat van het nu uitgevoerde onderzoek bevat volgens Ecorys enkel de bruto maatschappelijke kostprijs en om een compleet beeld te krijgen van de netto maatschappelijke kostprijs moet volgens Ecorys rekening gehouden worden met substitutie- en adaptatiemaatregelen. ‘Bepaalde sectoren hebben bijvoorbeeld mogelijkheden om flexibel gebruik te maken van het elektriciteitsnet, andere sectoren mogelijk niet’, aldus de onderzoekers. ‘Vervolgonderzoek moet per sector of type bedrijvigheid vaststellen welke substitutie- en adaptatiemaatregelen bedrijven tot beschikking hebben in tijden van netcongestie. De substitutie- en adaptatiemaatregelen geven een indicatie van – een deel – van de schade die voorkomen kan worden in tijden van netcongestie. Door de bruto maatschappelijke kostprijs te corrigeren met deze indicatie kan de netto maatschappelijke kostprijs vastgesteld worden.’

Tot slot beveelt Ecorys aan om de scope van de maatschappelijke effecten in het vervolgonderzoek te vergroten om zo een completer beeld te krijgen van de maatschappelijke impact van netcongestie. Het vervolgonderzoek wordt op korte termijn door het ministerie van Economische Zaken en Klimaat en de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) uitgezet. De resultaten worden naar verwachting begin 2025 gepubliceerd.