Sjoerd Doumen: ‘Iedereen kan winnen bij transitie naar lokale elektriciteitsmarkten’

Waarom jouw interesse in energiemarkten?
‘Ik deed mijn bachelor, master en PhD aan de Technische Universiteit Eindhoven. Wat begon met een studie Electrical Engineering groeide uit tot een focus op het elektriciteitsnet. Dat is niet alleen leuke natuurkundige materie, er zitten ook heel veel maatschappelijke en politieke aspecten aan. Door een hoogspanningskabel loopt stroom voor honderdduizenden mensen. Gerelateerde projecten hebben een grote impact. Dat maakt het interessante en belangrijke materie.’

En actueel.
‘We hebben een energietransitie te realiseren. Decentrale opwek van groene stroom en elektrificatie leiden tot grote congestieproblemen in Nederland. Tegelijkertijd lopen vraag en aanbod nog steeds te veel uiteen, de opwek van stroom met windmolens en zonnepanelen is immers volatiel en onvoorspelbaar. Dit heeft consequenties – hoe creëren we bijvoorbeeld de nodige flexibiliteit in een systeem met duurzame energie om stroomzekerheid te garanderen en zorgen we dat er ruimte blijft voor het toevoegen van meer wind en zon?’

Jij duidt mogelijke oplossingen in jouw proefschrift ‘Readiness of Local Electricity Markets: Recommendations and Design Requirements for Effective Future Deployment’. Dat verdedigde je maart dit jaar.
‘Momenteel is onze energiemarkt nationaal georganiseerd. Stroom wordt centraal ingekocht en landelijk gedistribueerd. In mijn thesis onderscheid ik 3 hoofddimensies van elektriciteitsvoorziening: transport, verbruik en flexibiliteit. Die hebben alle drie lokale aspecten; je wilt ook op dat niveau de keuzes kunnen maken die goed zijn voor de energievoorziening.’

Wat goed is voor Nederland kan lokaal voor problemen zorgen?
‘Absoluut. Ik zie dan ook grote kansen in een toevoeging van kleinere, lokale elektriciteitsmarkten – oftewel lem’s. Hiermee kan congestie worden tegengegaan en gelijktijdigheid van opwek en verbruik worden bevorderd. Daarmee kunnen ze ook helpen bij onze energietransitie, en goedkoper lokaal stroomgebruik. Iedereen kan dus winnen bij de overstap maar lem’s.’

Waar moeten we aan denken bij lem’s, bijvoorbeeld wat betreft schaalgrootte?
‘Wat is lokaal? Dat is een terechte vraag. In mijn onderzoek legde ik een straat onder de loep. Maar dat is in de praktijk nog geen werkbaar niveau, zoals ik het nu zie. Denk eerder aan het organiseren van de stroommarkt per buurt, wijk, of stad. Zo kunnen we er bijvoorbeeld voor zorgen dat mensen hun energiegebruik met zonnepanelen afstemmen, maar ook op betere en rustigere momenten hun auto opladen, allemaal voor het voorkomen van een overvol net.’

Hoe organiseer je dat dan concreet?
‘Je kunt vanuit een transportstrategie-gedachte specifieke nettarieven invoeren, zodat je in een bepaald gebied bijvoorbeeld ’s avonds meer gaat betalen boven een bepaald verbruik. Daar worden al proeven mee gedaan. Nog een mogelijkheid is de omvormer van je zonnepanelen tegen betaling afschakelen bij dreigende congestie. Daarnaast is energie-uitwisseling kansrijk, vanuit netperspectief en om energiekosten te besparen. Maar dat wordt in Nederland nog maar mondjesmaat gedaan. Nog een mogelijkheid is gaan werken met groepscontracten, waarbij wordt afgesproken dat het totaalverbruik onder een zekere limiet blijft.’

Is Nederland hier klaar voor?
‘Dat is de grote vraag. Verandering, zeker als die fundamenteel is, is altijd lastig. Er zijn ook vele partijen met verschillende belangen, netbeheerders, huishoudens, bedrijven, overheden energieleveranciers… Technisch is het allemaal mogelijk, maar zo’n transitie vraagt ook om vertrouwen. Iedereen kan er echter op vooruitgaan als we het goed doen. Ook financieel, en dat is een belangrijke motivator.’

Gaat het dan ook gebeuren?
‘Ik denk van wel. We hebben geen keuze als we onze energietransitie serieus nemen. Bovendien beweegt het al deze kant op, in ieder geval wat betreft mogelijke onderdelen van lem’s. Kijk naar het fenomeen energiedelen. Ik ben onlangs aan de slag gegaan als consultant Energy markets bij ENTRNCE, onderdeel van netwerkbedrijf Alliander en moeder van netbeheerder Liander. Wij ontwikkelden een softwareplatform dat toegang biedt tot nationale en regionale energiemarkten en gebruikers in staat stelt onderling energie uit te wisselen. Zo kan lokale duurzame stroom zoveel mogelijk lokaal worden benut, ook een nadrukkelijk doel van de regionale energiestrategieën. Steeds meer mensen en bedrijven maken gebruik van deze peer-to-peerhandel, en dat is heel mooi om te zien.’