Europese verkiezingen: staat de energietransitie op het spel?

Moeten we ons zorgen maken over de uitslag van de aanstaande Europese verkiezingen?
‘Dat ligt eraan aan welke kant je staat. Duidelijk is dat rechts-radicaal op winst staat. Dat is uiteraard geen goed nieuws voor iedereen die een stevig klimaat- en natuurbeleid voorstaat. Anderen zullen zich daar niet druk om maken.’

Wat zijn jullie meest actuele cijfers?
‘Er zijn in totaal 31 Nederlandse zetels te vergeven. De PVV heeft er nu 0. In onze peiling uit april staat de PVV op 8. Die winst gaat ten koste van GroenLinks-PvdA. Kijken we naar heel Europa dan staan de euro-sceptische Identity and Democracy en European Conservatives and Reformists Party beide op winst. De eerste – waarvan bijvoorbeeld PVV en Vlaams Belang deel uitmaken – gaan van 7 procent nu naar 11 procent in deze Ipsos-peiling. De tweede, ook een pittige partij met leden zoals JA21, Broeders van Italië en het Poolse PiS en Spaanse Vox, zouden van 8 naar 11 procent kunnen gaan.’

We zijn alweer even verder sinds die peiling, wat verwacht jij dat er gaat gebeuren?
‘Mijn gevoel is dat ze het gezamenlijk nog beter gaan doen, bijvoorbeeld richting een kwart van de stemmen gaan. Dat heeft ook alles te maken met de opkomst. Die is traditioneel laag bij de Europese verkiezingen, in 2019 iets meer dan 50 procent. In Nederland was dat slechts 42 procent. Interessant is wat PVV-stemmers gaan doen. Doordat Wilders niet meer uit de EU wil, maar hij de EU van binnenuit wil uithollen, zou dat wel eens ten goede kunnen komen aan de opkomst, ook op rechts.’

Wat vinden Wilders’ kiezers eigenlijk van deze verandering?
‘Die boodschap valt niet heel slecht bij zijn achterban. Het is denk ik ook slim, hij volgt zielsverwanten zoals de Italiaanse Giorgia Meloni. Europa kan in het algemeen op weinig liefde rekenen, maar de meeste mensen zien wel dat we niet zonder kunnen. Ook veel radicaal-rechtse kiezers. Zij snappen dat Europese samenwerking noodzaak is om grote grensoverschrijdende vraagstukken aan te pakken. Ze willen graag iets doen tegen immigratie. Dat kan ook – of vooral – via de EU. Maar deze kiezers zijn wel heel kritisch op Europa. De EU heeft zich gedurende haar bestaan steeds meer politieke bevoegdheden toebedeeld. Nu zien we daar de backlash van en dat is niet zo vreemd.’

Omdat?
‘De verklaringen verschillen per land. Maar het idee is dat een deel van de bevolking zich voelt uitgeleverd aan de elite. Dat speelt op nationaal niveau, maar Brussel behoort daar ook toe. Mensen hebben het gevoel dat ze te weinig worden gehoord. Dat is zeker geen onzin. Over belangrijke ontwikkelingen hebben ze nooit mogen stemmen. Zo werd de bevolking van de EU-lidstaten in 2004 niet gevraagd naar hun mening over het toevoegen van nog eens 10 landen. En toen bijvoorbeeld in 2005 61 procent van de Nederlanders tegen een Grondwettelijk Verdrag voor Europa stemde in een niet-bindend referendum, werden veel van de punten later toch doorgevoerd.’

Gelukkig is de Europese energietransitie al grotendeels vastgelegd in wetten.
‘Rechts-radicale partijen hebben aangegeven die zoveel mogelijk te willen terugdraaien. Bovendien zijn het de landen die ze moeten implementeren en dus ook kunnen vertragen. We hebben tevens gezien hoe gevoelig traditionele machtspartijen zijn voor politieke druk, bijvoorbeeld toen de boeren in de straten van Brussel stonden om een nieuwe Europese natuurwet tegen te houden.’

Dit stemt niet hoopvol.
‘Ik zie ook een positieve kant aan de zaak. Het opblazen van Europa is niet langer het doel. Iedere peiling die we in Nederland houden, wijst uit dat Europa over rechts wil. Die mensen krijgen nu een sterkere stem in Europa. Ze kunnen meedoen. Hun wens voor hervormingen moet serieus worden genomen. De dialoog hierover moet worden aangaan. Zo ontstaat een democratischer Europa. Voorwaarde is dan natuurlijk wel dat die rechts-radicale partijen het democratische proces omarmen. Als het zo gaat als bij het recente ultraconservatieve congres CPAC in Hongarije waarbij de vrije pers werd geweerd, raken we wel heel ver van huis.’