‘Garanties van Oorsprong kunnen Nederlandse zonne-energieprojecten over de streep trekken’

Dat is althans de algemene consensus, hoewel er nog wel wat op af te dingen valt, onder andere op de transparantie. En waar de financiële haalbaarheid van grote zonne-energiesystemen in Nederland onder druk staat, kunnen GvO’s net het benodigde duwtje in de rug geven. Een GvO bevat onder andere informatie over de energiebron, de installatie van herkomst en de productiedatum. Wanneer een ondernemer 1 megawattuur duurzame energie produceert, is dat goed voor 1 GvO. Deze certificaten kunnen vervolgens worden verhandeld op de markt, wat financiële voordelen met zich mee moet brengen voor aanbieders en afnemers van groene energie. Zo worden meer investeringen in hernieuwbare-energiebronnen aangemoedigd.

Belangrijke stap
De wettelijke basis van het GvO-systeem wordt gevormd door de Europese Richtlijn 2018/2001 ter bevordering van het gebruik van energie uit hernieuwbare bronnen artikel 19. Dat stelt dat lidstaten ervoor moeten zorgen dat de oorsprong van energie uit hernieuwbare bronnen kan worden gegarandeerd, met gebruik van objectieve, transparante en niet-discriminerende criteria. Het systeem van Garanties van Oorsprong is verder uitgewerkt in Nederlandse wetten, zoals de elektriciteitswet en de gaswet. Het ministerie van Economische Zaken en Klimaat heeft VertiCer gemandateerd om Garanties van Oorsprong voor elektriciteit, thermische energie, groen gas en recent ook waterstof uit te geven. In Nederland is verder geregeld dat alle soorten elektriciteit – groen en grijs – gecertifieerd worden. Voor gassen en thermische energie wordt vooralsnog alleen groene energie gecertificeerd. Er is namelijk sinds 2020 een verplichting voor leveranciers om alle geleverde elektriciteit te onderbouwen met Garanties van Oorsprong, ook wel ‘full disclosure’ genoemd.

21 jaar
De uitgifte van GvO’s voor hernieuwbare energie ligt in Nederland sinds begin 2023 in handen van VertiCer, een fusieorganisatie ontstaan uit Vertogas – onderdeel van Gasunie – en CertiQ – onderdeel van TenneT. De historie gaat echter verder terug. Het ministerie van Economische Zaken vroeg TenneT in 2001 om het uitgeven van Garanties van Oorsprong voor hernieuwbare elektriciteit op zich te nemen. Die werd vanaf 2003 ondergebracht in een dochteronderneming groencertificatenbeheer: CertiQ. Later werden ook GvO’s voor hernieuwbare thermische energie en niet-hernieuwbare elektriciteit uitgegeven. Gasunie kreeg in 2015 de taak om groen gas te certificeren en bracht dit onder bij dochteronderneming Vertogas.

Vrijwillig systeem
‘Beide organisaties zijn samengebracht in VertiCer’, vertelt uitvoerend bestuurder Ilona Bruens. ‘Dat betekent meer synergie en efficiency, maar het kost natuurlijk even tijd om onze nieuwe organisatie in te regelen. VertiCer is de enige organisatie in Nederland die Garanties van Oorsprong mag uitgeven. Het GvO-systeem werkt zo dat uitgegeven GvO’s worden afgeboekt bij gebruik van de groene-energiebron. Op deze wijze voorkomen we dat die meerdere keren kan worden geclaimd en garanderen we dus dat er echt wordt vergroend. Het is voor de producent niet verplicht om een Garantie van Oorsprong aan te vragen; we hebben het over een vrijwillig systeem. Dat betekent dat wij niet weten hoeveel duurzame energie er exact opgewekt wordt in Nederland. Er is echter wel een financiële prikkel voor de producent om GvO’s aan te vragen, een GvO heeft immers marktwaarde. Er gaat veel geld in om, en Nederlandse GvO’s zijn populair. Hoewel de waarden van GvO’s in het correctiebedrag van de SDE++ worden meegenomen, ook voor zonneboeren, kunnen ze financieel zeer interessant zijn. Volgens de cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) uit 2022 wordt er voor 90 procent van de pv-installaties, in totaal 22 procent van het opgestelde vermogen, gebruikgemaakt van GvO’s.’

Traditioneel levermodel
Groendus is meer dan een grote Nederlandse ontwikkelaar van zon, wind- en batterijprojecten. Het noemt zichzelf graag energiebedrijf 2.0. Daarom richt het zich onder meer op het uitrollen van laadpalen voor elektrische auto’s, slimme meters en energiesturing – en het heeft een eigen ‘energiemarktplaats’ voor de handel in groene stroom, waar GvO’s een belangrijke rol spelen. Waarom heeft het die opgezet? Om te beginnen om het denken in een traditioneel levermodel te doorbreken, vertelt Matthijs Nijpels, directeur Energiemarktplaats bij Groendus. ‘Cut out the middle man.’ Daarmee ontstaat helderheid over de herkomst van groene stroom, en het betekent kostenvoordeel voor de verkoper en koper.

Greenwashing
‘Maar we doen het wel anders dan anderen’, aldus Nijpels. ‘Groene elektriciteit is alleen groen als die écht groen is. Daarom omarmen wij het principe van gelijktijdigheid van opwek en gebruik, en ook dat van lokaliteit. We slaan de brug tussen Nederlandse aanbieders en afnemers met een overlappend profiel. Zo weet je dat de groene stroom die je verbruikt ook daadwerkelijk op dat moment bij je in de buurt wordt opgewekt. Alleen dan is het écht groen. Daar zit namelijk de zwakte van het huidige GvO-systeem. Je kunt hier megawatturen aan zonnestroom opwekken in de zomer en daar GvO’s voor uitgeven. Die certificaten zijn een jaar geldig, waardoor een afnemer ver weg het certificaat in de winter kan afboeken. Die afnemer is dan op papier groen bezig, terwijl de zon niet schijnt en er volop fossiele brandstof wordt verstookt voor deze zogenaamd groene energie. GvO’s nodigen kortom uit tot greenwashing, mede omdat de markt bijzonder intransparant is en is losgekoppeld van het daadwerkelijke opwekmoment en de opwekbron. Bovendien zit er zo natuurlijk een speculatief element in dit systeem, GvO’s zijn een aparte termijnmarkt geworden. Is dat echt wat we willen?’

Lees het volledige artikel hieronder in de december 2023-editie van Solar Magazine.