Pauline van Dongen: van solar-fashion naar textiele zonnegevels

Je verwierf internationaal bekendheid als ontwerper van draagbare technologie. Waarom die specialisatie?
‘De mode-industrie is sterk vervuilend. De waarde van kleding wordt nauwelijks meer gezien, het is een wegwerpproduct. We weten niet meer of een stof is geweven of gebreid, er gaat heel veel kennis en waardering verloren. Ik wil een nieuwe betekenis geven aan kleding – grenzen verleggen en impact maken – ook met het oog op verduurzaming. Dat doe ik met eigen ontwikkelingen, in opdracht van bedrijven en soms in onderzoeksprojecten met kennisinstituten zoals TNO en TU/e.’

Wat is slim textiel?
‘Textiel met een bepaalde mate van interactiviteit, bijvoorbeeld de eigenschap dat het van vorm, kleur en lichtdoorlatendheid kan veranderen of doordat er technologie aan is toegevoegd. Zo ontwikkelde ik sportkleding waar verlichting in zit die reageert op je hardloopritme. Andere voorbeelden zijn kleding die tactiele feedback geeft op je ademhaling, een shirt dat je houding corrigeert en een heup-airbag die ouderen beschermt bij een val.’

Waarom je interesse voor zonne-energie?
‘Die begon in 2013, toen ik gewezen werd op het bestaan van flexibele zonnecellen. De zon is de basis van alles wat we doen, een rijke bron van duurzame energie, iets hoopvols en positiefs. Dat maakt zonnecellen tot een mooi en fascinerend materiaal voor ontwerpers.’

Hoe moeilijk is het om dat toe te passen?
‘Het begon natuurlijk met experimenteren, hoe weef je zonnecellen bijvoorbeeld in een stof en hoe verbind je die dan. Ik ontwierp een conceptuele jurk en jas, deed een project met Holst Centre op het gebied van geprinte elektronica, maakte een solarrugzak en een serie werkjassen voor de Waddenvereniging. Ik leerde heel veel, maar solarfashion is absoluut nog geen mainstream commercieel product.’

Wat is de reden?
‘Het lichaam is klein, de beperkte oppervlakte voor zonnecellen betekent beperkt groene stroom opwekken. Daarnaast is de wasbaarheid niet voldoende bewezen. Als je een duurzaam product maakt en mensen veel geld aan zo’n kledingstuk uitgeven – we hebben het over relatief dure producten vanwege de kosten van zonnecellen – dan wil je ook dat het lang meegaat. Bovendien wil ik geen fashion maken voor de happy few, de elite die het kan betalen.’

Het is nog te vroeg?
‘Exact. En zo kwam ik op SUNTEX, een zonnetextiel waarin organische dunnefilmzonnecellen zijn verweven, bedoeld voor geheel andere applicaties dan fashion. Dat ontwikkelde ik de afgelopen 2,5 jaar samen met Tentech, een innovatief ontwerp- en adviesbureau op het gebied van lichtgewicht bouwen, allereerst met het oog op het opwekken van zonne-energie op oppervlakken met veel zonuren, bijvoorbeeld de gevels van hoogbouw.’

© Overtreders

Textiel wordt vaak toegepast in gevels?
‘Steeds meer. Zo kreeg het kantoor Westraven van Rijkswaterstaat in Utrecht een tweede schil van textiel – 10.000 vierkante meter – het doek tempert de winddruk, waardoor ramen op de bovenste verdiepingen open kunnen, het functioneert als passieve zonwering en als een esthetische upgrade. Werken met textiel op een gevel heeft daarnaast andere voordelen; het is licht in gewicht, je kunt spelen met de transparantie, het heeft een lagere voetafdruk dan de meeste bouwmaterialen zoals beton en glas... En met SUNTEX kun je er ook nog eens zonnestroom mee opwekken. De embedded CO2 van dit materiaal is bovendien 10 keer zo laag dan van standaardzonnepanelen. In een speculatieve ontwerpstudie toonden we aan dat de verlichting van Westraven het hele jaar door volledig van stroom kan worden voorzien met SUNTEX op 3 van de 4 gevels.’

Waar sta je nu met deze ontwikkeling?
‘SUNTEX combineert de flexibiliteit, tactiliteit en ontwerpvrijheid van textiel met de productie van zonnestroom. Het is sterk, homogeen en robuust, en voldoet dus al aan diverse eisen die worden gesteld in de bouw. Daarnaast zijn andere toepassingsmogelijkheden denkbaar, bijvoorbeeld het combineren van landbouw met zonneoverkappingen van SUNTEX. De kansen zijn dus groot. Momenteel zitten we op Technology Readiness Level (TRL) 4 – proof of concept. De volgende uitdaging is de stap naar een opschaalbaar product; het daadwerkelijk geschikt maken voor industriële massaproductie. Dat willen we doen met een internationaal consortium, in een EU-innovatieproject dat we nu aan het voorbereiden zijn en over 3 à 4 jaar moet zijn afgerond.’