Duurzame warmte voor woningen met waterstof: ‘Niet voor naaste toekomst, maar uitsluiten voorbarig’

Eind november startte netbeheerder Enexis met het aansluiten van 33 woningen op een nieuw waterstofnetwerk in WaterstofWijk Wagenborgen. Op de piekmomenten springt een hybride warmtepomp op waterstof voortaan bij om de jaren-70-huizen te verwarmen en een waterstofketel zorgt voor warm tapwater. Deze combinatie wordt voor het eerst toegepast in Nederland, en de pilot is opvallend groot in schaal. Maar het is niet de enige op het gebied van een duurzame warmtevoorziening van woningen met behulp van waterstof, vertelt Weeda, senior consultant energy transition studies bij TNO.

Bestaande gasleidingen
Weeda wijst op het aanleggen van een stukje waterstofinfrastructuur in het living lab The Green Village van TU Delft; een studieproject geïnitieerd door een aantal netbeheerders. Kiwa en netwerkbedrijf Alliander realiseerden in 2021 de eerste waterstof-demonstratiewoning van Nederland. Dit Hydrogen Experience Centre in Apeldoorn is een test- en demo- en opleidingslocatie. En ruim 1 jaar geleden werden 10 monumentale panden in Lochem aangesloten op waterstof – een proefproject waarbij waterstof via bestaande gasleidingen naar de combiketels in de huizen loopt.

Breedgedragen
Welke rol gaat waterstof spelen in het verwarmen van de gebouwde omgeving? Die vraag wordt Weeda vaak gesteld. ‘Als ik de toekomst kon voorspellen was ik spekkoper. Maar niemand weet wat die gaat brengen. Als we echter wat afstand nemen dan zien we een breedgedragen beleidsinzet. Die begint met maximaal isoleren van huizen. Daarnaast is het elektrificatie wat de klok slaat, bijvoorbeeld met behulp van zonnepanelen en een warmtepomp. Vanaf 2026 is bij de vervanging van een cv-ketel een hybride warmtepomp verplicht als tussenstap. Houden we op de lange duur nog een stukje gas over, dan kan waterstof wellicht een oplossing zijn. Maar dan zijn we alweer jaren verder.’

Geen prioriteit
Grootschalig huishoudens in hun warmtevraag voorzien met waterstof is geen voor de hand liggende toekomst, benadrukt Weeda. Het huidige beleid is daar niet op gericht. Het heeft ook geen prioriteit. Dat wil echter niet zeggen dat waterstof geen belangrijke rol gaat spelen in een hernieuwbare-energiesysteem. Allereerst is de productie van waterstof een redelijk efficiënte en betaalbare manier om groene energie te bufferen voor lange tijd. Daarnaast is het nodig voor productie van synthetische, vloeibare brandstoffen die nodig blijven en waterstof kan ook direct als brandstof dienen. Verder zal het een rol gaan spelen bij het uitfaseren van aardolie als grondstof voor vele producten uit de chemische industrie zoals allerlei kunststoffen.

Valse verwachtingen
‘Een belangrijk aspect aan de productie van waterstof is bovendien dat die flexibiliteit biedt wat betreft de variabele load op het net’, aldus Weeda. ‘Je kunt de elektrolysers aanzetten bij overproductie van zon en wind, dan ontlast je het elektriciteitsnet en gaat er geen groene stroom verloren. Daarnaast kun je waterstof omzetten in ammoniak, een ingrediënt van kunstmest en sommige biobrandstoffen bijvoorbeeld. Kortom, waterstof gaat op termijn een belangrijk element van ons energiesysteem zijn. Ik spreek echter liever niet van een waterstofeconomie, dat schept valse verwachtingen.

Silver bullet
Wellicht gaat waterstof uiteindelijk zo’n 10 tot 20 procent van het duurzame-energiesysteem van de toekomst uitmaken, zegt Weeda. Het is echter niet de silver bullet van onze energietransitie, zoals de kaarten nu zijn geschud zeker niet voor het voorzien van huizen en gebouwen van duurzame warmte. Waarom dan al die pilots op dit vlak, is dat geen weggegooid geld? ‘Nee’, stelt Weeda. ‘We kunnen ons niet veroorloven om dit niet te doen. Het is gewoonweg niet zeker of het huidige beleid gericht op isolatie, directe elektrificatie en warmtenetten ook snel genoeg tot het gewenste resultaat leidt. Waterstof kan dan onderdeel zijn van plan B. Als dat aan de orde is dan moeten we daar wel klaar voor zijn als we netto-nul CO2 in 2050 willen halen. Hoe waterstof efficiënt en betaalbaar in te zetten, kost vele jaren aan onderzoek. Dit moeten we dus nu doen. Bovendien vindt wat we leren sowieso zijn weg naar andere duurzame technologieën en toepassingen.’