‘Gemeenten en scholen komen 3 miljard euro tekort voor verduurzaming’

De verduurzamingsuitdagingen zijn volgens de economen het grootst voor gemeenten en het basis- en voortgezet onderwijs. Dit vanwege achterstallig onderhoud in combinatie met onduidelijke, gedeelde huisvestingsverantwoordelijkheden.

Beroepsonderwijs en universiteiten
In het beroepsonderwijs en bij universiteiten zijn er minder belemmeringen, vanwege meer geconcentreerd en nieuwer vastgoed en doordat zij de kosten en opbrengsten van verduurzaming zelf dragen. Behalve het verhogen van verduurzamingsgelden en het beperken van belemmeringen op landelijk niveau, vergt versnelling volgens ING forsere bestuurlijke inspanningen en meer samenwerking van gemeenten en onderwijs. Oplossingen liggen ook in het vrijspelen van meer middelen, een gestructureerde verduurzamingsaanpak en het benutten van schaalvoordelen.

Routekaarten
Gemeenten en onderwijssectoren hebben enkele jaren geleden sectorale routekaarten  opgesteld om in 2050 klimaatneutraal te zijn. Richting het tussendoel van 55 procent reductie in 2030 – ten opzichte van 1990 – hebben de onderwijssectoren nog een relatief grote verduurzamingsopgave te voltooien. Zij moeten hun uitstoot tussen 2021 en 2030 nog meer dan halveren. Gemeenten hebben tot 2030 nog ruim een derde van het 2021-uitstootniveau te reduceren.

‘Hoewel de uitdagingen groot zijn, kunnen gemeenten en onderwijs zelf nog diverse stappen zetten om te versnellen’, stelt Jan Willem Spijkman, Sectorbanker Public bij ING. ‘Verduurzaming van vastgoed moet hoger op de beleidsagenda komen. Verder zijn meerjarenplannen, een toegewijde projectorganisatie en meer onderlinge samenwerking nodig.’

Zonnepanelen
Het funderend onderwijs heeft de laatste jaren met het installeren van zonnepanelen succes geboekt. Uit de laatste update van de ‘dashboards energieverbruik maatschappelijk vastgoed’ van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) blijkt dat het primair en voortgezet onderwijs samen in 2021 inclusief teruglevering door gebruik van zonnepanelen netto zo’n 7 procent minder elektriciteit hebben geconsumeerd per vierkante meter brutovloeroppervlakte dan in 2019.

Belemmeringen
De 3 belangrijkste beperkingen bij de verduurzamingsoperatie zijn beperkte financiële middelen, beperkte uitvoeringskracht en netcongestie in combinatie met stikstofbeperkingen.

Om de versnelling toch mogelijk te maken, verdienen 5 zaken volgens de onderzoekers prioriteit. Ten eerste een duidelijke langetermijnaanpak met eindverantwoordelijkheid en toegewijd projectmanagement. Ten tweede en derde moet er meer publiek geld komen en moet het investeringsverbod voor het primair onderwijs opgeheven worden. Verder moeten schaalvoordelen beter benut worden met een wijkaanpak en tot slot is meer samenwerking, gemeentelijke opschaling en ondersteuning nodig.

DUMAVA
De onderkenning van de urgentie en de grote belangstelling voor de subsidieregeling duurzaam maatschappelijk vastgoed (DUMAVA) tonen volgens de onderzoekers aan dat veel plannen op de rol staan, maar dat de financiële middelen nog niet toereikend zijn om de toenemende uitdagingen aan te kunnen.

Toch zijn er volgens ING ook veel goede initiatieven en nog voldoende verbetermogelijkheden. Echte versnelling vraagt van gemeenten en onderwijsorganisaties echter ook forsere bestuurlijke inspanningen en constructieve samenwerking. Een duidelijke langetermijnvisie is hierbij een eerste vereiste aldus de onderzoekers.