Sociale huurwoningen van het gas af: ‘We kunnen het niet alleen’

Aedes is de vereniging van de Nederlandse woningcorporaties. Derksen werkt er als belangenbehartiger. Volgens haar wil de sector vooroplopen in de verduurzaming van woningen. ‘Onze bestaande woningvoorraad verduurzamen begint met isolatie. Dat past ook naadloos bij onze reden van bestaan. We willen comfortabele, betaalbare woningen voor onze huurders. Isolatie is een maatregel die daar structureel bij helpt. We zijn er al ver mee. Uiteindelijk wil je die woningen natuurlijk ook aardgasvrij maken, dat is een geheel ander verhaal. Het is nieuw terrein met veel afhankelijkheden.’

Mismatch
Op 30 juni 2022 presenteerden voormalig minister Hugo de Jonge van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening, Aedes, Woonbond en VNG de Nationale Prestatieafspraken. Deze vloeiden onder andere voort uit het zogenaamde Opgave Middelen Onderzoek. Hierin werden, zoals de naam suggereert, de opgaven en middelen van woningcorporaties naast elkaar gelegd. Er werd een grote mismatch geconstateerd. De verhuurderheffing – een vastgoedbelasting voor woningcorporaties – werd afgeschaft. In ruil daarvoor werden afspraken gemaakt, onder andere over verduurzaming. Zonnepanelen worden daar niet in genoemd.

Budget
Derksen: ‘We zien dat de uitrol van zonnepanelen in onze sector achterblijft bij koopwoningen. Investeren in pv is mooi, maar het mag natuurlijk niet ten koste gaan van je budget voor andere verduurzamingmaatregelen waarop je je hebt vastgelegd. Ook willen we dat de huurder er profijt van heeft, anders stemmen ze ook niet in met de plaatsing van zonnepanelen. Binnen de nationale prestatieafspraken hebben we ons onder andere gecommitteerd aan het verdwijnen van E-, F- en G-labels uit de sector uiterlijk in 2028 en 675.000 woningen toekomstklaar isoleren tot en met 2030. Dan moet ook 20 procent van de bestaande woningen – 450.000 stuks – van het gas af zijn gehaald. En die laatste opgave blijkt ronduit uitdagend.’

Financiën
Aan de wil en ambitie om een deel van hun woningen gasloos te maken, ontbreekt het niet bij woningcorporaties volgens Derksen. Ook geld is niet het eerste probleem, hoewel er wel druk op de financiën ontstaat onder andere door de rentestijging en stijgende materiaalkosten. Het grootste probleem is dat de afhankelijkheden van andere partijen groot zijn. Corporaties kunnen hier niet zelf een vastgoedstrategie op maken en die uitvoeren. Zo mogen gemeenten dan hun Transitievisies Warmte klaar hebben, maar dat geldt niet voor hun Wijkuitvoeringsplannen. Vele geven ook al aan daar nog lang niet aan toe te zijn.

Regie nemen
‘Dat is begrijpelijk’, aldus Derksen. ‘Gemeenten hebben de nodige kennis nog niet in huis, die moet worden ontwikkeld. Daarnaast is benodigde capaciteit binnenhalen lastig in de huidige arbeidsmarkt. Ook ontbreekt het hen aan wettelijke instrumenten, de Wet Gemeentelijke Instrumenten Warmtetransitie moet nog door het parlement. Daardoor hebben ze moeite de regie te nemen. Dat is lastig voor de woningcorporaties. Waar komen bijvoorbeeld warmtenetten, waar moeten we beginnen? Bovendien zijn we van hen en provincies afhankelijk voor vergunningen. En als je een plan maakt om grootschalig warmtepompen uit te rollen, dan zou het zomaar eens kunnen zijn dat de netbeheerder aangeeft dat er geen netcapaciteit is en kun je niet verder.’

Tussenstand
Woningcorporaties kunnen het gasloos maken van de bestaande woningvoorraad alleen op grote schaal oppakken in samenwerking met gemeenten en netbeheerders, benadrukt Derksen; samen leren, kijken wat mogelijk is en optrekken in de uitvoering. ‘Daarnaast is een consistent landelijk beleid ten aanzien van wet- en regelgeving nodig. De politiek is echt aan zet. Het goede nieuws is dat de Kamer doorgaat met behandeling van deze onderwerpen, ondanks de val van het kabinet. Wij kunnen dit in ieder geval niet alleen. Dat blijkt ook uit de huidige stand van zaken. We zijn met alle partijen nog niet waar we hadden willen zijn. In 2024 zal de tussenstand worden opgemaakt. Uit deze evaluatie zal ongetwijfeld blijken dat alle zeilen zullen moeten worden bijgezet om die 20 procent gasloos in 2030 te halen, dat is in het belang van de hele samenleving. Of we het gaan redden is vooralsnog hoogst onzeker.’