Het Dilemma | Uitkoop boeren: rechtszaken over contracten zonne-energie onontkoombaar?

De Europese Commissie gaf Nederland begin mei toestemming voor de uitkoop van veehouders die een grote hoeveelheid stikstof uitstoten – de piekbelasters. Deze maatregel van de regering is een hoeksteen in het snel keren van de Nederlandse stikstofcrisis. Maar hoe wordt daarbij omgegaan met zonnepanelen die op agrarische daken liggen en langetermijncontracten die daarmee gemoeid zijn?

Waarom vragen jullie aandacht voor dit thema?
Ten Wolde: ‘De agrarische sector was 1 van de eerste die zonne-energie omarmde. Boeren zagen het nut van zonnepanelen al vroeg, om te verduurzamen en als extra inkomstenbron. Het is zuur als ze daar nu de dupe van zouden worden in het geval van uitkoop door de overheid. Dat is ook niet wat de zonne-energiesector wil.’

Wat is exact het probleem?
Ten Wolde: ‘Zonne-energieprojecten op agrarische daken komen veelal tot stand middels huur van de daken door exploitanten en operational-leaseconstructies. Dat gaat vaak gepaard met een contract aangaande de afname van zonnestroom. Deze overeenkomsten lopen over het algemeen 15 tot 16 jaar; in lijn met de SDE-subsidie die met projecten gemoeid is.’

Je kunt die overeenkomsten niet zomaar ontbinden in geval van uitkoop door de overheid?
Sluijters: ‘Bij het voortijdig afbreken bestaat er in beginsel een verplichting voor klanten om de exploitant schadeloos te stellen voor gemiste inkomsten en eventuele verplaatsingskosten. In het geval van onvrijwillige uitkoop kan er echter wellicht een beroep worden gedaan op de onvoorziene omstandigheid. De rechter kan dan op verlangen van een der partijen de gevolgen van een overeenkomst wijzigen of deze geheel of gedeeltelijk ontbinden.’

Maar bij vrijwillige uitkoop moet de boer sowieso betalen?
Sluijters: ‘De investeringskosten voor deze zonne-energieprojecten zijn hoog. Ze worden vaak pas in de laatste jaren terugverdiend. De marges die worden gedraaid, zijn niet hoog. Voortijdige ontmanteling zou voor partijen zoals exploitanten financiële schade betekenen, en die kan afhankelijk van de tijd dat een installatie al draait fors oplopen. Hij moet dus worden gecompenseerd.’

En als de installatie mag blijven draaien, of als je die verplaatst?
Ten Wolde: ‘Wanneer de zonnepanelen mogen blijven liggen dan moet alle opbrengst in het net worden geïnjecteerd. Dat is op veel plekken geen optie. Voor verplaatsing moet je eerst een nieuwe klant vinden. Die moet bovendien akkoord gaan met tweedehandszonnepanelen en er zijn uiteraard implicaties voor de businesscase. De mogelijkheden zijn dus beperkt, het zijn geen structurele oplossingen.’

Speelt dit probleem nu al in de praktijk?
Ten Wolde: ‘Toen de discussie over uitkoop begon te spelen, werden we veel gebeld door klanten. We zijn ook veelvuldig met ze om de tafel gegaan. Hun vraag was dan of we nieuwe ontbindende voorwaarden in het contract wilden opnemen. Dat kunnen wij niet gezien de risico’s en dat is best wel wrang. Het zijn goede klanten die net zoals wij volop investeren in de energietransitie. De afgelopen tijd is het even stil geweest omdat Brussel de Nederlandse uitkoopplannen moet beoordelen. Nu komen de verontruste telefoontjes weer sterk op gang.’

Gelukkig krijgen boeren volgens minister Van der Wal een woest aantrekkelijk aanbod indien de overheid wil uitkopen.
Sluijters: ‘120 procent van de waarde van een bedrijf klinkt mooi. Maar het gaat natuurlijk over wat er in dat bedrag wordt meegenomen. Momenteel is er nog niets bekend over de invulling van de regeling. Langdurige contracten en de mogelijke financiële gevolgen als die niet langer – kunnen – worden nagekomen, moeten worden meegenomen in de taxatie. Dat geldt dan tevens voor overeenkomsten gerelateerd aan zonne-energieprojecten. Dat is de boodschap die wij afgeven aan de regering.’

Anders staan zonnepaneelexploitanten en boeren straks veelvuldig juridisch tegenover elkaar en wellicht zelfs voor de rechter?
Ten Wolde: ‘Dat proberen we dus te voorkomen. Het zou zowel boeren als ontwikkelaars en exploitanten van zonne-energiesystemen schaden. Het komt ook de energietransitie niet ten goede.’

Sluijters: ‘Onzekerheid over de toekomst bij boeren draagt toch al niet bij aan de motivatie om zonnepanelen op agrarische gebouwen te leggen. Juridische conflicten bij uitkoop zouden het alleen maar erger maken. Daarnaast staan allerhande partijen al genoeg tegenover elkaar in de Nederlandse samenleving van dit moment. We moeten het samen doen, samenwerken aan de energietransitie. Niet tegenover elkaar. Alleen advocaten worden blij van rechtszaken.’