Kosten recycling batterijen energieopslagsystemen nieuwe doos van Pandora?

De nieuwe organisatie krijgt binnen enkele maanden haar beslag. Maar is daarmee ook voldoende financiële slagkracht gegarandeerd voor het verwerken van de enorme afvalstroom aan thuisbatterijen en batterijen van grotere energieopslagsystemen die gaat ontstaan? Hoe wordt de valkuil waarin de zonne-energiesector lang dreigde te vallen, voorkomen?

Harde ingreep
De Nederlandse zonne-energiesector heeft de afgelopen 10 jaar vele miljoenen zonnepanelen geïnstalleerd waarvan de recyclingkosten in de komende decennia betaald moeten worden. De sector heeft inmiddels zijn ogen geopend en lanceert op 1 juni 2023 een waarborgfonds voor de recycling van zonnepanelen. Producenten en importeurs gaan vanaf 1 juli 2023 bovendien een recyclingbijdrage van 40 euro per ton betalen, waar dat tot nu toe slechts 6,5 euro per ton oftewel circa 13 eurocent per zonnepaneel is. De harde ingreep is nodig omdat de Nederlandse zonnepanelensector zijn eigen doos van Pandora heeft gecreëerd. Tot 1 juli 2023 betaalt de producent van morgen immers de recyclingkosten voor de producent van gisteren. En de rekening kon wel eens zeer hoog oplopen, onder andere vanwege de lage financiële bijdrage voor recycling en de exponentiële stijging van afgedankte producten naar het einde van dit decennium toe.

Met de hogere recyclingbijdragen en een waarborgfonds wordt nu adequaat geschakeld. Het roept echter wel de vraag op hoe het in de batterijensector is geregeld. Ook hier gaat het immers over een exploderende markt die voor een steeds grotere afvalstroom zal zorgen. Daarnaast is ook de recyclingtechnologie voor deze producten nog geenszins verfijnd te noemen. Arie de Jong, directeur van Stichting Stibat Services, maakt zich echter geen zorgen.

Meer efficiency
‘De recycling van draagbare batterijen – penlites, knoopbatterijen en dergelijke – werd al meer dan 25 jaar geleden opgepakt door de markt’, vertelt De Jong. ‘Zo ontstond Stichting Batterijen, voordat er sprake was van een wettelijke producentenverantwoordelijkheid dus. In 2015 werd Stichting EPAC opgericht die zich focust op elektrische fietsbatterijen. 2 jaar later volgde, in het kader van verdere professionalisering, een nieuwe opsplitsing. De stichtingen Batterijen en EPAC werden formele opdrachtgevers, Stichting Stibat Services werd de uitvoerende organisatie. Weer een jaar later trad ik aan als directeur. Nu worden onze krachten dus weer gebundeld, en wel samen met die van Stichting Open die verantwoordelijk is voor de recycling van e-waste. Dat zal ongetwijfeld leiden tot meer efficiency in organisatie, mede omdat in veel elektrische apparaten batterijen zitten, en batterijen bevatten steeds vaker elektronica en een stekker.’

Enkele centen per stuk
Het aantal draagbare batterijen dat jaarlijks op de Nederlandse markt wordt gebracht, is onvoorstelbaar groot: meer dan 600 miljoen stuks – zo’n 10 miljoen kilo. Het gaat ook hard met batterijen voor elektrische fietsen: een groei van 350.000 tot 725.000 exemplaren van 2018 tot en met 2022. Voor draagbare batterijen betalen producenten en importeurs een recyclingbijdrage van enkele centen of nog minder per stuk. Voor een fietsbatterij, die doorgaans zo’n 3 kilo weegt, is dat 1 euro per kilo. Dat geld belandt bij Stichting Batterijen en Stichting EPAC. Uit die pot wordt Stichting Stibat Services betaald voor haar diensten. Zo is volgens De Jong bovendien een flinke buffer opgebouwd.

Voorschot op de toekomst
‘We hebben het dus over een goed werkend kapitaaldekkingsstelsel’, concludeert De Jong. ‘Bij zonnepanelen ging het anders, daar was in het verleden eerder sprake van een omslagstelsel waarbij een voorschot op de toekomst werd genomen. Met het opzetten van een waarborgfonds, waarbij de recyclingbijdrage voor producenten en importeurs van 6,5 naar 40 euro per ton gaat, wordt in mijn ogen in feite een hybride systeem gecreëerd. Het is niet aan mij om daar een waardeoordeel over uit te spreken, er leiden vele wegen naar Rome. Ik hou me bezig met batterijen en op dat vlak gaan de ontwikkelingen hard.’

Niets geregeld
De markten voor energieopslag in batterijen – thuis, bij bedrijven en op utiliteitsschaal – groeien hard. De, voornamelijk lithium-ion, batterijen die daarvoor worden gebruikt, zullen in steeds groteren getale worden afgedankt. ‘Momenteel is in Nederland nog niets geregeld aangaande financiële verantwoordelijkheid voor recycling van die batterijen’, vertelt De Jong. ‘Zou je op dit moment bijvoorbeeld een thuisbatterij bij einde leven naar je leverancier brengen met de vraag of hij die wil terugnemen voor verwerking, dan mag hij daar een bedrag voor vragen. Wil je dat niet betalen, dan kun je haar weer mee naar huis nemen. Er is dit jaar echter verandering op komst met de invoering van de nieuwe Batterijenverordening van de EU, waarin de regels ten aanzien van duurzaamheid – materialen, hergebruik, traceerbaarheid, design for recycling – sterk worden aangescherpt.’

Lees het volledige artikel hieronder in de mei 2023-editie van Storage Magazine.