Wanneer gaat Nederland massaal aan de thuisbatterij?

Zwang van adviesbureau Stratergy presenteerde halverwege dit jaar het Handboek Verdienmodel Batterijen. Hij introduceerde het met de woorden: ‘Met voldoende begrip van de elektriciteitsmarkt én de balanceringsmarkt kun je met een batterij altijd geld verdienen.’ Geldt dat ook voor de thuisbatterij?

Stortvloed
De uitrol van grootschalige zonne-energiesystemen vertraagt in Nederland. Een belangrijke remmende factor is het elektriciteitsnet. Op vele plekken is de capaciteit onvoldoende en wordt het aansluiten van zonnedaken en zonnevelden – en verbruikers – steeds lastiger. Tegelijkertijd fluctueren de elektriciteitsprijzen steeds vaker en sterker als gevolg van de groei van het aandeel zonnestroom in de mix en de schaarste aan gas als gevolg van het Russische oorlogsgeweld. Daarmee ontstond een verdienmodel voor grote batterijopslagsystemen. Er is sprake van een stortvloed aan aanvragen voor aansluitingen door projectontwikkelaars. Bij de netbeheerder liggen verzoeken voor de realisatie van bijna 20 gigawatt.

Eindelijk duidelijkheid
Voor de thuisbatterij is de situatie anders. Waar die in landen om Nederland reeds als warme broodjes over de toonbank gaan – bijvoorbeeld in Duitsland en Vlaanderen – wordt ook volop gespeculeerd over een aanstaande opkomst van thuisopslag in Nederland. Gaat dat gebeuren wanneer eindelijk duidelijkheid is over de afbouw van de salderingsregeling, komt er een subsidie op de thuisbatterij, hoe snel gaan de kosten dalen, wordt het dag-nachttarief aangepast en wat betekent dat dan voor het verdienmodel? Ondertussen bereidt de markt zich voor op de doorbraak. Er is geen pv-groothandel meer die geen thuisbatterijen in het assortiment heeft, vele installateurs van zonnepanelen zien het als hun volgende marktopportuniteit.

Kantelpunt
Er zijn tot nu toe enkele honderden thuisbatterijen geïnstalleerd in Nederland. Die staan bij de early adoptors. Maar de interesse in de thuisbatterij neemt met de hoge energieprijzen van nu sterk toe bij consumenten. Het kantelpunt zal echter pas komen als er geld mee kan worden verdiend. Wanneer is dat het geval? Solar Magazine ging te rade bij Jan Willem Zwang, die zich met zijn bedrijf Stratergy focust op consultancy rondom hernieuwbare-energievraagstukken. Hij begint met een heldere boodschap; zonder subsidie op de thuisbatterij en een sterke daling in kosten van thuisbatterijen is er met een vast of variabel energiecontract nog geen businesscase. Die er echter al wel met een uurprijscontract voor de afname van elektriciteit én op basis van de huidige prijsniveaus. Maar die laatste zijn er pas sinds het eind van de zomer van 2021.

Conversieverschillen
‘Stel je koopt een thuisbatterij van 10 kilowattuur en je betaalt daar zo’n 8.000 euro voor. Je maakt gebruik van het dag-nachttarief en laadt die volledig op de momenten dat stroom goedkoop is. Dan kun je daarmee gemiddeld 3 euro per week verdienen. Maar dat doe je niet, in werkelijkheid zal het zo’n 2,70 euro zijn wegens conversieverschillen. Daarmee verdien je de batterij bij lange na niet terug voordat die het leven laat. Heb je een variabel contract bij je energieleverancier, geen zonnepanelen maar wel zo’n thuisbatterij, dan wordt het interessanter. Met energieprijzen van nu en de huidige volatiliteit kan een huishouden zo’n 4 euro per dag verdienen. Het betekent gezien de frequentie waarmee je laadt en ontlaadt wel dat je de batterij meer belast en dat je die dus sneller afschrijft. Maar los daarvan, van een positieve businesscase is nog steeds geen sprake.’

Zoden aan de dijk
Ook voor een doorsnee huishouden met zonnepanelen geldt volgens Zwang dat de aanschaf van een thuisbatterij niet verstandig is, in ieder geval niet uit het oogpunt van financiën. Een huishouden consumeert jaarlijks gemiddeld 3.350 kilowattuur aan stroom. 4 kilowattpiek aan zonnepanelen zijn jaarlijks goed voor zo’n 3.500 kilowattuur aan groene stroom. Daarvan gaat gemiddeld 70 procent het stroomnet op, omdat er geen sprake is van gelijktijdigheid van verbruik en productie. Zet daar een thuisbatterij van 8 kilowattuur bij, dan verdien je daar – saldering en het meest gunstige dag-nacht-tarief ingecalculeerd – zo’n 50 euro extra per jaar mee, zo berekende Zwang.

Uurprijscontract
‘Dat zet geen zoden aan de dijk’, aldus Zwang. ‘Dat wil echter niet zeggen dat er op dit moment geen verdienmodel is voor de thuisbatterij. Heb je een uurprijscontract met je energieleverancier en geen zonnepanelen dan kun je uit het net laden wanneer de elektriciteitsprijzen laag zijn en leveren wanneer die hoog zijn. Zo kun je een 10 kilowattuurbatterij, zeker met de elektriciteitsprijzen van nu, in 5 a 6 jaar terugverdienen. Heb je wel zonnepanelen dan kan dat zelfs, ook mede dankzij saldering, binnen zo’n 3 jaar het geval zijn. De vraag is natuurlijk wel hoe snel uurprijscontracten omarmd gaan worden door de massa. Het is nieuw en spannend; mensen zijn gewend aan vaste voorschotten per maand, maar met een uurprijscontract kun je in de winter heel veel betalen en in de zomer heel weinig. Hierbij scheelt het dan ook nog of je zonnepanelen hebt, een elektrische auto en wellicht een warmtepomp, zoals in mijn eigen geval.’

Snelheid maken
Volgens Zwang ontstaat het echte kantelpunt in de Nederlandse markt voor thuisbatterijen wanneer saldering van zonnestroom onder de 46 procent zakt. Met de huidige plannen die in Den Haag op tafel liggen, zal dat vanaf 2028 het geval zijn. Het is dus in principe nog 5 jaar wachten. Tegelijkertijd zullen de prijzen van batterijen dalen en uurprijscontracten stijgen in populariteit met het toenemen van de volatiliteit van stroomprijzen. De thuisbatterij zal ook in Nederland hoe dan ook mainstream worden, volgens Zwang. Hij pleit echter voor snelheid maken middels subsidiëring. Dat heeft alles te maken met de noodzaak voor meer flexibiliteit in het energiesysteem om de energietransitie op gang te houden.

Duur en tijdrovend
Zwang: ‘De problemen op het Nederlandse elektriciteitsnet zijn groot. De pieken in aanbod worden nog hoger naarmate er meer zonnepanelen bij komen. Daarnaast zal de vraag naar stroom het komende decennium sterk stijgen, bijvoorbeeld als gevolg van de opkomst van elektrische auto’s en warmtepompen. De elektriciteitsnetten moeten dus worden verzwaard om ruimte te bieden aan de verduurzaming van ons energiesysteem. Maar dat is duur en tijdrovend. Meer flexibiliteit creëren met behulp van batterijen is een veel effectievere oplossing, zo bleek ook uit mijn gesprekken met netbeheerders voor mijn Handboek Verdienmodel Batterijen. Grote opslagsystemen, bijvoorbeeld bij zonneparken, gaan daarin een belangrijke rol spelen. Maar het moet tevens lokaal gebeuren, daar waar huishoudens elektriciteit consumeren. Buurtbatterijen zijn een optie. Daarbij spelen echter allerhande issues zoals veiligheid, draagkracht en vergunningverlening. Het kan zo 7 tot 10 jaar duren voordat je er een hebt staan. Die luxe hebben we niet. De energietransitie dreigt te vertragen terwijl we juist moeten versnellen. Een thuisbatterij installeer je in een paar uur, en doe je dat in massa dan levert dat heel veel flexibiliteit op. Ze zal niet de held van de energietransitie worden, maar wel een onlosmakelijk onderdeel.’

Bekijk een overzicht van thuisbatterijen die in de Benelux te koop zijn, hier in de Solar Magazine Productzoeker.