Routekaart RIVM voor veilige en duurzame zonnepanelen: meer aandacht nodig voor milieu-impact

Het RIVM heeft in een verkenning die onderdeel is van het innovatieproject Designing inclusively for a safe and sustainable circular economy transition (DIRECT) onderzocht wat mogelijke ongewenste bijeffecten van zonnepanelen kunnen zijn.

Recycling
Bij het ontwerproces van een circulair product is het volgens het RIVM belangrijk om rekening te houden met de veiligheid en duurzaamheid. Zo is bijvoorbeeld recycling niet duurzaam als dit veel energie kost en er veel stoffen worden uitgestoten.

Het RIVM ontwikkelde daarom de routekaart als tool om de milieueffecten te volgen van de in het productieproces gebruikte chemische stoffen. Een aantal stappen uit deze tool zijn vervolgens getoetst in de praktijk.

Producten en processen
Daarbij is gekeken naar 3 verschillende producten en processen. Ten eerste het vangen van CO2 uit de lucht door algen die vervolgens worden gebruikt om chemische stoffen te maken, ten tweede het circulair ontwerpen van plastic medische hulpmiddelen en tot slot het gebruik van nanomaterialen in zonnepanelen.

Uit het RIVM-onderzoek blijkt dat als zonnepanelen gerecycled worden er veel minder metalen in het milieu terechtkomen dan wanneer ze als afval worden gestort. De kans is dan groter dat bijvoorbeeld lood weglekt in de grond. 

Economische levensduur
Een ander negatief effect op de duurzaamheid van zonnepanelen is volgens de onderzoekers de vaak korte economische levensduur. Veel korter in ieder geval dan de levensduur van het zonnepaneel zelf. Het lijkt er volgens het RIVM op dat zonnepanelen nu vaak in zijn geheel worden vervangen als de omvormer kapot is. ‘Het is dan namelijk al snel economisch gunstiger het hele zonnepaneel te vervangen, omdat nieuwe zonnepanelen meestal meer elektriciteit opwekken. Maar als de oude zonnepanelen niet worden hergebruikt, is de CO2-uitstoot groter en de milieuwinst kleiner.’

Grootste winst
Het RIVM concludeert dan ook dat de grootste winst nadrukkelijk te halen is aan het einde van de levensfase. ‘Dit zou vorm kunnen krijgen door zonnepanelen te ontwerpen die beter te recyclen zijn, of juist aan het einde van de keten door de recyclingtechnieken te verbeteren. Duidelijk is dat er veel minder metalen uit zonnepanelen weglekken en in het milieu terechtkomen door ze te recyclen dan ze als afval te storten. Ook hebben we laten zien dat een vervroegde vervanging van zonnepanelen weliswaar meer elektriciteit oplevert, maar dat deze opbrengst een grotere CO2- voetafdruk per opgeleverde energie heeft als de oude panelen niet hoogwaardig worden hergebruikt.’

Levensduurverlenging
Levensduurverlenging, hergebruik en recycling van zonnepanelen zijn volgens de onderzoekers daarmee essentieel voor een hoogwaardige bijdrage aan een circulaire economie. ‘Alhoewel onze analyse inhoudelijk slechts een paar stoffen, zonnepaneeltypen en scenario’s voor een circulaire economie bevat, bieden de methoden nu al inzicht in mogelijkheden om de milieurisico’s te verkleinen en de duurzaamheidsprestatie te vergroten. Bij het ontwerp van zonnepanelen zullen altijd keuzes gemaakt moeten worden. Het is nu van belang dat ontwerpers, inkopers en beleidsmakers deze aspecten kunnen afwegen in de verschillende fasen van ontwerp.’