Investeren in kwaliteit van werk cruciaal in slag om de zonnepaneelinstallateur

Frank Pot heeft zich in Nederland in diverse hoedanigheden gemanifesteerd als wetenschapper met een focus op kwaliteit van werk. Zo was hij onder andere directeur van TNO Arbeid, bijzonder hoogleraar Arbeid en Technologie aan Universiteit Leiden en hoogleraar Sociale Innovatie aan Radboud Universiteit Nijmegen. Hoewel hij inmiddels de pensioengerechtigde leeftijd voorbij is, werkt hij nog volop. Hij adviseert, publiceert, neemt deel aan commissies, geeft lezingen… Waarom laat zijn werkveld hem niet los?

Morele en wettelijke normen
‘De kwaliteit van werk moet beter in Nederland. Natuurlijk is het erger in vele andere landen. Wij hebben echter onze eigen standaarden op het gebied van arbeidsinhoud, -voorwaarden, - verhoudingen en -omstandigheden. En daarop scoren we nog vaak beneden de maat. Een extreem voorbeeld is de vleesindustrie. Wat daar gebeurt, duikt diep onder de morele en wettelijke normen; mensen die tijdens corona dicht op elkaar moesten werken, erbarmelijk worden gehuisvest en gemiddeld iedere paar seconden dezelfde handeling moeten doen…’

Mensonterend werk
Is de vleesindustrie een uitzondering? Pot geeft aan van niet. In het laatste European Working Conditions Survey werd geconcludeerd dat 15 procent van de Nederlandse werknemers repetitieve taken verricht van minder dan 1 minuut. En rek je die indicator van kwaliteit van werk enigszins op, dan neemt dat percentage snel toe. ‘Bij VDL Nedcar in Born wordt bij het afmonteren van de mini’s iedere 61 seconden dezelfde taak gedaan, bij fietsenfabriek Gazelle in Dieren is dat 90 seconden’, vertelt Pot. ‘Dan nog kan een deel van die werknemers zeggen dat ze trots zijn op hun bedrijf. Ik begrijp dat als cognitieve dissonantie; je kunt je niet iedere dag realiseren dat je feitelijk mensonwaardig werk doet. Dan heb je geen leven.’

Significante verbeterslagen
In 2020 publiceerde de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid het rapport ‘Het betere werk. De nieuwe maatschappelijke opdracht’. Dat adviseert bedrijven, instellingen, sociale partners en de overheid in te zetten op goed werk voor iedereen. Daarmee wordt onderstreept dat dit essentieel is voor de economie en sociale samenhang, en dat er op dit gebied significante verbeterslagen nodig zijn in Nederland, gegeven bijvoorbeeld het stijgende aantal burn-outs. Of dit ook de installatiesector betreft, heeft Pot niet onderzocht. Desalniettemin ziet hij investeren in kwaliteit van werk als een cruciale opgave voor alle installatiebedrijven.

Goede beloning
De vraag naar zonnepanelen, warmtepompen en andere duurzame-energietechnieken stijgt. De arbeidsmarkt voor installateurs is krap en van verlichting zal de komende jaren geen sprake zijn. ‘De succesvolle installateurs van de toekomst weten voldoende om goede mensen binnen te halen en behouden’, stelt Pot. ‘Daarvoor moet het werk aantrekkelijk zijn en blijven.’ Dat begint volgens hem met een goede beloning, maar dat is niet genoeg. Een tweede factor van belang is de mate waarin mensen invloed hebben op hun werktijden. De werknemer van nu is niet die van vroeger; het leven van vandaag is complexer dan voorheen. Ze werken, voeden gezamenlijk kinderen op, gaan vaker op vakantie, doen vrijwilligerswerk, sporten…’

Volledige functie
Pot: ‘Met name jongere mensen willen dat allemaal en verwachten van een werkgever dat die daarin meebeweegt. Daarnaast is er het werk zelf. In de zonne-energiesector worden uiteraard normen en werkwijzen gehanteerd om efficiënt en veilig te werken. Maar een bepaalde mate van autonomie, bijvoorbeeld aangaande de volgorde van handelen en middelen die je mag inzetten, is wel van belang voor plezier in het werk. Dat gegeven wordt nog interessanter in teamverband. Je kunt mensen 1 taak geven en ze dan een specialist noemen, een vakman of vakvrouw, maar dan gebruik je die termen wel heel betrekkelijk. Wil je het werk boeiend houden dan moet je een volledige functie aanbieden, een mix van voorbereiding, montage en kwaliteitscontrole.’

Niet afbranden
Ook de wijze waarop een installatiebedrijf taken organiseert, is een machtig wapen in de strijd op de arbeidsmarkt, zo geeft Pot aan. ‘Werkoverleg is superbelangrijk, en dan heb ik het niet over de kwaliteit van de koffie. Hoe hebben we gewerkt, kan het beter, hoe kunnen we het slimmer organiseren, zijn onze targets wel realistisch? Dat soort vragen moet je durven stellen en samen tot een antwoord komen. De stijl van leidinggeven is dus heel belangrijk – mensen erbij betrekken, zorgen dat ze met een veilig gevoel hun input kunnen geven en daar ook iets mee doen, ze niet afbranden maar vertrouwen geven en belangrijk maken... Die switch is vaak lastig te maken door bedrijven met een top-downbenadering, maar ook dat maakt je tot een aantrekkelijke werkgever. Het leidt bovendien tot betere resultaten, zo leert de praktijk en blijkt uit onderzoek.’