Nagele telt tegen de 2.000 inwoners. Het ligt in de Noordoostpolder. In 2017 schreef de lokale energiecoöperatie Energiek Nagele, onder andere in samenwerking met de gemeente en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, een prijsvraag uit. Er werd gezocht naar innovatieve ideeën voor de lokale energietransitie. Het plan Nagele in Balans – gericht op de opwek van zonnewarmte – van Boom, HoCoSto, Sacon en INNAX kwam als winnaar uit de bus. Dat was mede te danken aan de congestieproblematiek in de omgeving. Woningen verduurzamen met all-electric oplossingen is mooi, maar door het direct opwekken van duurzame warmte belast men een toch al zwak stroomnet niet verder. Dat daadwerkelijk doen bleek echter geen sinecure.
Overtuigen en mobiliseren
‘Collectief zonnepanelen leggen is relatief gemakkelijk’, aldus Rutger Bergboer, projectleider van Energiek Nagele. ‘Er is al een hoop ervaring mee opgedaan door energiecoöperaties, de technologie en financiële voordelen zijn bekend wat voor draagvlak zorgt, en de installatie is gemakkelijk. Bij zonnewarmte is het anders, je moet mensen ervan overtuigen dat het werkt, bij het aanleggen moet je echt de woningen in. Wij besloten daarom om het gewoon te doen. Niet vele bijeenkomsten in het dorpshuis organiseren om uit te leggen, overtuigen en mobiliseren, maar het optuigen van een proefproject om te bewijzen dat het kan.’
Weer uitleggen
Waarom was een kleine 3 jaar nodig om de pilot van Energiek Nagele te realiseren? Bergboer geeft aan dat het weinig met technologie of de aanleg te maken had. Het was met name de organisatie die bloed, zweet en tranen kostte. ‘Zo kostte het meer dan 1 jaar en 3 maanden om het systeem verzekerd te krijgen. Hoe zit het dan met de brandveiligheid? Die vraag werd me vele malen gesteld. Dan moest ik weer uitleggen dat het niet om zonepanelen ging maar om zonnecollectoren, dat dat helemaal niet aan de orde was. Banken zijn niet snel geneigd om te investeren in innovatieve projecten, ze zien het risico als hoog. Financierbaarheid was dus problematisch. De samenwerking met de gemeenten en woningcorporatie Mercatus was uitstekend.’
Pionier
Bergboer beet zich dag en nacht vast in het realiseren van het zonnewarmtesysteem. Daarmee was Energiek Nagele samen met een paar andere, onder andere in Vlieland en Terheide, een pionier in coöperatieve zonnewarmte. Het project werd uitgerold binnen het Programma Aardgasvrije Wijken, waardoor de financiële ondersteuning kreeg van het Rijk. Na lang aandringen bij de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) kreeg de energiecoöperatie na initiële afwijzing – vanwege de voorwaarde dat een zonthermieproject 1 aaneengesloten perceel moet betreffen – toch SDE++- subsidie. Uiteindelijk ging de zonnewarmte-installatie van Energiek Nagele eind 2021 online. Die bestaat uit zonnecollectoren in de vorm van heatpipes op daken, een ondergronds waterreservoir waarin warmte wordt opgeslagen voor de winter, een warmtepomp als back-up voor de koudste maanden en een klein warmtenet.
In 1 keer
‘En het functioneert allemaal uitstekend’, aldus Bergboer. ‘Door de zonnecollectoren stroomt op de huidige hete dagen water tot 95 graden Celsius, de temperatuur van de warmtebuffer is alweer opgebouwd naar 80 graden Celsius. Het systeem voorziet 8 woningen en een voormalig schoolgebouw, in totaal het equivalent van 20 woningen, probleemloos in de warmtevraag. Nagele is grotendeels opgebouwd uit hofjes, grasvelden met daaromheen woningen. Het idee was na deze proof-of-concept ons dorp hofje na hofje van zonnewarmte te voorzien. Dat hebben we losgelaten. Het plan is nu het in 1 keer te doen. We willen net buiten het dorp een zonnecollectorveld realiseren met daaronder een enorme warmtebuffer en een warmtenet dat heel Nagele beslaat. Zo vermijden we heel wat van de issues die onze pilot zo uitdagend maakte, hoeven we niet bij alle woningen het dak op en creëren we een betere businesscase. Uiterlijk begin 2024 moet zo onze hele gemeenschap van het gas af gaan en zichzelf voorzien van duurzame warmte.’
De september 2024-editie van Solar Magazine is verschenen. Het tijdschrift bevat artikelen over de toekomst van de Nederlandse pv-markt, negatieve stroomprijzen, de strijd tegen dwangarbeid en Solar Solutions Kortijk.