Het Dilemma | Is het daltarief voor stroom achterhaald?

Roel Kaljee is programmamanager bij Energie-Nederland, de nationale brancheorganisatie voor alle partijen die stroom, gas en warmte produceren, leveren en verhandelen. Daar focust hij zich al zo’n 30 jaar op belangenbehartiging van leden die actief zijn in de retailmarkt voor elektriciteit, gas en warmte. Solar Magazine zocht hem op met een actuele vraag.

De energietransitie zorgt voor het verschuiven van pieken in elektriciteitsproductie. Het aanbod van stroom van windmolens en zonnepanelen fluctueert. Moet het daltarief voor stroom worden afgeschaft?
‘Het zal uiteindelijk vanzelf verdwijnen, maar zover zijn we nog niet. Het daltarief voor elektriciteit geldt al sinds jaar en dag voor de nacht en het weekend. Het vindt zijn oorsprong in de fossiele centrale productie. Het is bedoeld om vraag te creëren, zodat gas en kolencentrales niet hoeven worden stilgelegd. In de tijd van de analoge meter regelden de netbeheerders het omzetten van het hoge naar het lage tarief via een puls op het net. Hiermee zijn de netbeheerders inmiddels gestopt. Met de komst van de slimme meter, die nu voor 80 procent is uitgerold in Nederland, loopt het omzetten naar het daltarief via de software in de meter.’

Het aandeel zonnestroom in de mix groeit, maar dat produceer je niet tussen zonsondergang en zonsopgang. Waarom het gebruik ’s nachts dan toch blijven stimuleren met een daltarief?
‘In april dit jaar hadden we een historische dag. Nederland draaide op 100 procent groene stroom, bovendien lag de vraag lager dan het aanbod. Dat leidde tot een negatieve stroomprijs. Maar dat was vooralsnog een uitzondering. Voorlopig zullen we het ook met fossiel moeten doen. Duidelijk is wel dat de opwek van en vraag naar stroom steeds verder uiteen zullen lopen naarmate er meer wind en zon komt. Een directe aanleiding voor het overboord gooien van het daltarief is er echter gewoonweg nog niet. De voordelen wegen nog op tegen de nadelen, mede omdat de programmaverantwoordelijke partij bij de allocatie – het programma voor de verwachte vraag en productie – voor kleinverbruikers een vast verbruiksprofiel hanteert.’

Wat bedoel je daarmee?
‘Ze gaan bij de inkoop van elektriciteit voor hun klanten die in die categorie vallen uit van een gemiddelde verdeling van de vraag over de dag, gecombineerd met het standaardjaarverbruik. Koop je te veel of te weinig in, dan creëer je onbalans. Dat kun je herstellen op de day ahead- en de intra- daymarkten, maar dan maak je veelal extra kosten. Je wilt het dus zo nauwkeurig mogelijk doen. Tot nu toe werkt dit systeem prima. Met de komst van zonnepanelen en laadpalen voor elektrische auto’s veranderen die verbruiksprofielen geleidelijk en ontstaan er meer verschillen tussen groepen kleinverbruikers. Daarom is het noodzakelijk om voor te sorteren op de nieuwe werkelijkheid die een hernieuwbare-energiesysteem met zich meebrengt. Dat doen energiebedrijven dan ook, samen met de andere partijen in de keten.’

Hoe dan?
‘Er wordt momenteel door vele partijen geëxperimenteerd met “individuele slimme meter allocatie” bij kleinverbruikers. Op basis van data uit de slimme meter wordt nauwkeuriger het energieverbruik per huishouden bepaald. Is dat eenmaal mogelijk, dan kun je de link tussen de retailmarkt en de groothandelsmarkt veel gemakkelijker en beter leggen, en daarmee bepaalde prijsprikkels directer doorgeven. Dat kan een groot effect hebben op de prijszetting van elektriciteit.’

Je doelt op dynamische prijzen?
‘Het is onvermijdelijk dat we die kant opgaan. Je kunt dat echter op vele manieren vormgeven, bijvoorbeeld door vaste prijsblokken over bepaalde uren van de dag vast te leggen of prijzen doorlopend te koppelen aan de groothandelsmarkt. Maar het is ook hoe de klant het wil; waar die voor kiest en wat die wil afspreken. Zo’n dynamisch systeem is ook niet relevant voor iedereen. Zo zijn er bijvoorbeeld heel veel energiehuishoudens die geen ingewikkelde energiehuishouding hebben, bij wijze gewoon op driehoog achter wonen met als grootste elektriciteitsverbruikers de magnetron en wasmachine. Dat betekent dat ook gewone energiecontracten, vast of variabel, zullen blijven bestaan.’

Aan de andere kant is er de trend naar slimme energiehuishoudens…
‘Absoluut, met als belangrijkste componenten de elektrische auto, zonnepanelen, de thuisbatterij en de warmtepomp - maar bovenal een slimme aansturing daarvan. Als al dit soort technologie samenwerkt in het maximaliseren van het zelfverbruik en het optimaal inspelen op de actuele energieprijzen, dan ontstaat een geheel nieuwe situatie ten opzichte van nu. Dat geldt ook voor energieleveranciers. Er ontstaan nieuwe businessmodellen. Ze gaan slimme diensten aanbieden waarmee ze gerichter met de klant samenwerken om het maximale uit hun energiehuishouden te halen. Daarin zullen ook nieuwe spelers opstaan. Het slimme energiehuishouden staat echter nog in de kinderschoenen. Voordat slimme meter allocatie voor iedereen toegepast kan worden en de relevante regelgeving een feit is, zijn we 2 jaar verder. Duidelijk is wel dat de energiemarkt wezenlijk gaat veranderen en het daltarief een andere functie en vorm gaat krijgen.’