logo
wvhj2023
© TenneT
© TenneT
13 mei 2022

TNO: sturing vraag naar stroom veelbelovende optie voor behoefte aan flexibiliteit

Het sturen van de elektriciteitsvraag is een veelbelovende optie voor de toekomstige behoefte aan flexibiliteit van het elektriciteitssysteem. Dat meldt onderzoeksinstituut TNO op basis van 2 nieuwe studies.

De vraag naar flexibiliteit van het elektriciteitssysteem verdubbelt volgens de onderzoekers tussen nu en 2030. Daarna, tussen 2030 en 2050, verzesvoudigt deze flexibiliteitsvraag nog eens.

Wind- en zonne-energie
De toenemende behoefte aan flexibiliteit wordt – naast een stijging in het verbruik van elektriciteit – vooral veroorzaakt door een snelgroeiend aandeel van wind- en zonne-energie in de elektriciteitsproductie tot zo’n 95 procent in 2050.

Naast opties als energieopslag, import en export van elektriciteit kan in de toekomstige flexibiliteitsbehoefte worden voorzien door sturing van de elektriciteitsvraag. Dit is het verschuiven of inperken van elektriciteitsverbruik op momenten dat het waardevol is voor het systeem, bijvoorbeeld op basis van veranderingen van de elektriciteitsprijs. Verbruikers kunnen dan bij veel aanbod van stroom extra elektriciteit afnemen, en bij weinig aanbod tijdelijk minder verbruiken.

Belemmeringen wegnemen
In beginsel is er volgens de onderzoekers een groot, groeiend potentieel aan vraagsturing in de jaren 2030-2050. Het benutten van dit potentieel leidt tot lagere systeemkosten en gemiddeld lagere elektriciteitsprijzen, met name voor flexibele eindgebruikers. Om dat daadwerkelijk te realiseren, moeten er wel diverse belemmeringen worden weggenomen door tijdig maatregelen te nemen. Dat blijkt uit de 2 TNO-studies.

In de ene studie is voor het eerst een kwantitatieve modelanalyse verricht naar de mogelijke omvang (‘potentieel’) en de effecten (‘impact’) van vraagsturing in Nederland, waarin ook de overige flexibiliteitsopties, zoals opslag en handel, zijn meegenomen binnen het kader van het Europese elektriciteitsmarktsysteem. In de andere studie zijn op basis van bestaande kennis en literatuur de belangrijkste belemmeringen in kaart gebracht voor het realiseren van het potentieel en de effecten van vraagsturing.

Elektrolyse
Het onderzoek naar vraagsturing betrof 4 verschillende technologieën: elektrolyse van waterstof, hybride boilers (gas/elektriciteit) voor de levering van industriële warmte, volledig elektrische warmtepompen voor woningen en elektrisch vervoer. Op dit moment is de elektriciteitsvraag van deze 4 technologieën nog relatief bescheiden, maar in 2030 kan deze vraag al zijn opgelopen tot 30 terawattuur (oftewel 20 procent van de totale elektriciteitsvraag) en in 2050 zelfs tot 230 terawattuur (65 procent van de vraag).

Daarmee leveren deze technologieën niet alleen een grote bijdrage aan de snelle groei van de vraag naar elektriciteit, maar bieden ze ook een groot aanbodpotentieel van flexibiliteit door middel van vraagsturing. In 2030 kan vraagsturing voorzien in ongeveer een zesde van de behoefte aan flexibiliteit van het elektriciteitssysteem in Nederland. In 2050 kan dit aandeel oplopen tot ongeveer een derde, zelfs bij een verzesvoudiging van de vraag naar flexibiliteit tussen 2030 en 2050.

Grotendeels gunstige effecten
Realisatie van het potentieel aan vraagsturing heeft volgens de studies gunstige effecten op het elektriciteitssysteem en de samenleving als geheel. Zo leidt vraagsturing tot minder afhankelijkheid van buitenlandse elektriciteitshandel voor leveringszekerheid en flexibiliteit van het elektriciteitssysteem. Hierdoor is er minder behoefte aan investeringen in netwerkverbindingen met het buitenland. Daarnaast leidt vraagsturing tot minder behoefte aan andere flexibiliteitsopties zoals opslag van elektriciteit, het afschakelen van elektriciteitsopwekking door windmolens en zonnepanelen of aan elektriciteitsproductie uit andere bronnen zoals gas of biomassa, die vaak duurder of meer vervuilend zijn. Verder resulteert vraagsturing in lagere systeemkosten (47 procent minder in 2030) alsmede in gemiddeld lagere elektriciteitsprijzen voor met name flexibele eindgebruikers; te weten 26 procent lager in 2030.

Negatief effect verdienmodel zon
Een opvallende uitkomst is volgens de onderzoekers dat vraagsturing in de onderzochte scenario’s een negatief effect heeft op het verdienmodel van investeringen in wind- en zonne-energie, in het bijzonder op de (gemiddelde) opbrengstprijzen die producenten van elektriciteit met windmolens en zonnepanelen ontvangen.

Dit is met name het geval in situaties waarin sprake is van een groot (over)aanbod aan elektriciteit uit wind en zon ten opzichte van de totale elektriciteitsvraag; 80 tot 100 procent. In een vervolgstudie zal verder onderzoek worden gedaan naar de bepalende factoren – waaronder vraagsturing – voor het verdienmodel van investeringen in windmolens en zonnepanelen, inclusief mogelijke beleidsimplicaties voor het verbeteren van dit verdienmodel.

Mogelijke maatregelen
Tot slot wijst het onderzoek van TNO uit dat er allerlei belemmeringen zijn voor het realiseren van het potentieel aan vraagsturing en de bijbehorende (overwegend) gunstige effecten. Zo wordt de ontwikkeling van de vraag naar elektriciteit door flexibele technologieën zoals warmtepompen of elektrisch vervoer nog belemmerd door bestaande, goedkopere alternatieven als gas en olie voor de voorziening van warmte of transport. Daarnaast zijn er nog allerlei andere belemmeringen zoals gebrek aan financiering van kapitaalintensieve vraagsturingstechnologieën, data en privacy restricties, en gedrag van eindgebruikers die waarde hechten aan behoud van bestaande praktijken of een aversie hebben tegen nieuwe praktijken.

Hier ligt volgens de onderzoekers een taak voor beleidsmakers die een bijdrage kunnen leveren aan het wegnemen van de belemmeringen en zo de randvoorwaarden creëren die nodig zijn voor vraagsturing. Zij kunnen (marktgerichte) beleidsmaatregelen nemen die zorgen voor voldoende, dynamische prijsprikkels – inclusief hervorming van verstorende netwerktarieven en energiebelastingen, voldoende binnenlandse netcapaciteit voor vraag en aanbod van elektriciteit en het verminderen van (initiële) financiële beperkingen. Verder kunnen ze een grote rol spelen om de bewustmakings-, informatie-, data- en privacyvraagstukken van vraagsturing aan te pakken.

Deel dit artikel:

Nieuwsbrief

Meld u aan voor de nieuwsbrief met het laatste nieuws!
Ja, ik wil de nieuwsbrief ontvangen en heb de privacy policy gelezen.

Laatste Nieuws

Bekijk al het nieuws

Meest gelezen

Producten