Bas Eickhout: ‘Oorlog Oekraïne heeft ook grote gevolgen voor energietransitie’

Deze keer spreekt de redactie van Solar Magazine in ‘Politiek Vandaag’ met Bas Eickhout, sinds 2009 lid van het Europees Parlement voor GroenLinks. Zijn werk wordt sinds 2 weken overschaduwd door de oorlog in Oekraïne. Het keren van die ramp – voor de Oekraïners, Europa en de wereld – is een acute opgave. Doet hij een stapje terug, dan ziet hij echter ook een fundamentele impact op de energietransitie in de EU.

Onwenselijke proporties
‘Er ontstond in Brussel de afgelopen jaren een steeds bredere discussie rondom de wenselijkheid van zelfvoorziening in energie’, aldus Eickhout. ‘Die richtte zich met name op de afhankelijkheid van China wat betreft duurzame producten zoals zonnepanelen en batterijen. Die neemt immers onwenselijke proporties aan naarmate we verdere stappen zetten in het creëren van een hernieuwbaar energiesysteem. Nu Poetin zijn ware aard toont, dringt bij velen pas echt diep door dat er nog een tweede grote machtspartij is waarvan we afhankelijk zijn: Rusland. En dat leidt tot een groeiende roep om zelfvoorziening in energie.’

Politiek dogma
De productie van zonnepanelen in Europa was halverwege het vorige decennium gedecimeerd. China had de markt overgenomen op prijs. Dat tij keren is een enorme opgave, en Nederland is daar deels debet aan, volgens Eickhout. ‘Ons land is een van de handelsnaties binnen de EU. Dat uit zich in de keuzes die we maken. Zo gaan we standaard voor handelsrestricties liggen, bijvoorbeeld ook ten aanzien van de import van zonnepanelen. Daar mag je best heel kritisch op zijn, en het is een politiek dogma dat lastig te doorbreken is. Maar de huidige geopolitieke ontwikkelingen zorgen wel voor een shift in denken over de hele Europese linie.’

Fouten uit het verleden
Europa kent (nog) geen strategie ten aanzien van het terugbrengen van de productie van zonnepanelen. In de discussies rondom waterstof en batterijen is zelfvoorziening echter wel een belangrijk thema. Dat uit zich ook in het beleid en ter beschikking stellen van middelen aan de markt. Volgens Eickhout toont dat aan dat Europa leert van de fouten uit het verleden. De oorlog in Oekraïne gooit olie op dat vuur. Zo zei voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen daags na de inval van Rusland dat de overgang naar een duurzaam energiesysteem in Europa moet worden versneld.

Eerste contouren
Eickhout: ‘Dat tekent een nieuwe houding van de EU. Het thema klimaatverandering kleefde altijd aan linkse politiek. Dat geldt ook voor de energietransitie. Voor mij is dat nog altijd verbijsterend. Energiezekerheid is niet links of rechts, niet iets van kapitalisme of communisme, maar een basisbehoefte. Maar er is nu wel sprake van een kanteling, zelfs in Nederland. De Europese politiek heeft nog nooit een revolutie gekend, het is hier allemaal evolutie. Je ziet nu echter bijvoorbeeld wel de eerste contouren van een industriepolitiek rondom kritische technologie ontstaan, iets waar Europa voorheen traditioneel van wegbleef. Het opzetten van een eigen productie van duurzame energie- en energieopslagproducten, inclusief de volledige supply chain, is een enorme inspanning en gaat heel veel geld kosten. Maar het betekent ook dat er nieuwe economische kansen voor landen en marktpartijen ontstaan. Of Nederland daar ook de vruchten van gaat plukken op lokaal niveau? Laten we het hopen. Dan zal het wel dat oude handels-DNA van “Nederland distributieland” en “Dat laten we aan de markt over” van zich af moeten schudden en durven investeren in onze maakindustrie.’