Stilte voor de storm? Waarom de oorlog in Oekraïne zonnepanelen duurder maakt

Na een maandenlange troepenopbouw en diplomatieke spanningen gaat 24 februari 2022 de geschiedenisboeken in waarop Rusland een oorlog startte met Oekraïne. Nu het wereldwijde transport al ernstig verstoord is in de nasleep van de coronapandemie, zou de oorlog tussen Rusland en Oekraïne namelijk voor meer problemen kunnen zorgen. De onmiddellijke impact op de zonne-energiesector van de inval van Russische troepen in Oekraïne is tot nu toe relatief klein, maar dat kan snel veranderen.

100 dollar per vat
Weken van diplomatie en dreigementen met sancties tegen Rusland waren voor niets, waardoor de rest van de wereldleiders haastig moesten beslissen hoe te reageren. Hoewel niemand weet hoe de oorlog op de lange termijn zal uitpakken, waren er direct enkele voor de hand liggende gevolgen zichtbaar.

Olieprijzen stegen enkele uren na de Russische inval naar het hoogste punt in 7 jaar tijd, naar een niveau van meer dan 100 Amerikaanse dollar per vat, aandelenmarkten over de hele wereld zakten ineen, terwijl de roebel daalde naar een recorddiepte. De grondstof- en energieprijzen stegen. De hoge olie- en gasprijzen zullen daarbij leiden tot hogere brandstofkosten voor alle modaliteiten. Europa is bovendien zeer afhankelijk van Russisch gas en president Poetin heeft dus met de gaskraan een machtig drukmiddel in handen. Indien Rusland de gaskraan dichtdraait, zou de gasprijs verder kunnen stijgen naar zo’n 200 euro per megawattuur. Dit is ruim 10 keer zo hoog als 1 jaar geleden.

Verstoring lijnvaart minimaal
De ‘fysieke’ impact op de scheepvaart valt vooralsnog mee. Drewry stelt dat de scheepvaart de Zwarte Zee in de nabije toekomst weliswaar zal vermijden – de Oekraïense haven van Odessa werd kort na de invasie gesloten en rederijen lieten klanten weten dat het land voorlopig niet zou worden aangedaan – maar er waren slechts 3 intercontinentale lijndiensten die havens in de regio aandoen. Hierdoor zal de verstoring van internationale lijnvaartnetwerken volgens de marktanalisten niet catastrofaal zijn.

De snel stijgende brandstofkosten en mogelijke cyberaanvallen vormen voor de scheepvaart waarschijnlijk de grootste zorgen op dit moment. Daarbij is er onder meer angst voor een herhaling van de cyberaanval NotPetya uit 2017.

300 miljoen dollar schade
Op 27 juni 2017 trof de cyberaanval scheepvaart- en transportgigant Maersk. Via de wiperware van NotPetya werden data op de geïnfecteerde Windows-systemen niet vergrendeld, maar onherstelbaar beschadigd. 

Op de bewuste dag kwam in de haven van Rotterdam van het ene op het andere moment het vrachtverkeer bij APM Terminals, dat onderdeel is van Maersk, tot stilstand. Al snel bleek dat niet alleen APM Terminals, maar ook andere bedrijven slachtoffer waren van de cyberaanval. Het stilvallen van de 2 terminals van het bedrijf leidde tot grote problemen: vrachtschepen konden niet worden gelost, lagen dagenlang stil of moesten uitwijken naar andere havens. De financiële schade voor alleen al APM Terminals liep op tot enkele honderden miljoenen euro’s. Het Havenbedrijf Rotterdam moest alle zeilen bijzetten om het uitwijkende vrachtverkeer in goede banen te leiden. Het Nationaal Cyber Security Centrum (NCSC) werd ingeschakeld om de effecten van deze aanval op de vitale infrastructuur te bewaken. Na 9 dagen waren de problemen grotendeels opgelost. Hiervoor moest Maersk in een ongekend tempo de volledige IT-infrastructuur herbouwen, waarbij 4.000 servers, 45.000 pc’s en 2.500 applicaties opnieuw moesten worden geïnstalleerd. Marktanalisten vrezen dat de oorlog in Oekraïne mogelijk tot soortgelijke problemen kan leiden en daarmee ook de transportprijzen zal doen stijgen.

Huiswerk
Mede naar aanleiding van het incident is bij het Havenbedrijf een officieel meldpunt voor cyberaanvallen ingesteld. Als ’s werelds belangrijkste havens en terminals hun huiswerk de afgelopen 5 jaar goed hebben gedaan en hun cyberbeveiliging hebben versterkt, zijn ze nog steeds niet ondoordringbaar, maar zullen ze wel een goed back-upplan hebben. Dit betekent dat ze bij een eventuele cyberaanval binnen enkele dagen weer volledig operationeel kunnen zijn. Maar toch zal het grote wereldwijde gevolgen hebben voor de toeleveringsketen als een wereldhaven enkele dagen buiten werking zal zijn.

En de haven van Rotterdam? Die houdt zijn hart vast... 62 miljoen ton van de bijna 470 miljoen ton overslag in de Rotterdamse haven is Rusland-georiënteerd. Via de haven van Rotterdam worden veel energiedragers uit Rusland geïmporteerd. Grofweg komt op dit moment 20 procent van de kolen uit Rusland, 20 procent van de olieproducten, 25 procent van het vloeibaar aardgas (lng) en 30 procent van de ruwe olie. Het is ongewis wat de ontwikkelingen in de Oekraïne de komende tijd betekenen voor deze stromen. De aanvoer kan in principe van elders komen, maar omdat het om grote hoeveelheden gaat, zal dat hoogstwaarschijnlijk tot knelpunten en hogere prijzen leiden. Bovendien exporteert Rusland producten als staal, koper, aluminium en nikkel via Rotterdam.