HIER: geef woningeigenaren vouchers en warmtenetten subsidie om woonwijken van aardgas af te halen

Dat investerings- en subsidie-instrument moet bestaan uit een garantiefonds, medefinancieringsmogelijkheid van de overheid en een exploitatiesubsidie van de onrendabele top voor duurzame bronnen. Daarvoor pleit HIER.

Haalbare businesscase
Lokale warmte-initiatieven spelen volgens HIER een belangrijke rol bij het halen van de doelstelling uit het Klimaatakkoord om huizen aardgasvrij te maken. Belangrijkste reden: een warmtenet vereist vaak ook substantiële maatregelen in iedere woning. Zonder de medewerking van woningeigenaren en bewoners wordt daardoor in de praktijk weinig voortgang geboekt.

Op dit moment is het volgens HIER in de praktijk nog nauwelijks mogelijk om tot een haalbare businesscase te komen zonder subsidie van het Programma Aardgasvrije Wijken. Dit leerprogramma is gericht op ongeveer 50 wijken. Om de doelen van het Klimaatakkoord te halen, moet tot 2030 in zeker 1.000 wijken een warmtenet worden aangelegd. Dit lukt volgens de organisatie alleen als het nieuwe kabinet zo snel mogelijk een structurele aanpak ontwikkelt, die ook voor bewonersinitiatieven toegankelijk is.

Bewonersinitiatief
De businesscase van een warmtenet in een bestaande wijk verschilt wezenlijk van die in een nieuwbouwwijk. Het gaat niet alleen om de businesscase van het warmtebedrijf en de besluitvorming in de gemeenteraad. Cruciaal is ook de businesscase voor bewoners die moeten worden aangesloten om de businesscase van het warmtebedrijf haalbaar te maken en die daar niet zelden zelf ook investeringen voor moeten doen.

In de praktijk is samenwerking tussen een bewonersinitiatief, de gemeente en een professionele partij een logische optie. Het bewonersinitiatief heeft de meeste contacten in de wijk. De gemeente neemt het uiteindelijke besluit en heeft de mogelijkheid om zelf – goedkoop - te investeren in infrastructuur. En professionele partijen hebben de kennis en de ervaring die lokaal niet te organiseren is, en bovendien ook toegang tot financiering.

Toegang tot financiering
Woningeigenaren zijn volgens HIER alleen bereid mee te werken als het alternatief woonlastenneutraal is. Het huidige subsidie-instrumentarium voldoet niet aan dit uitgangspunt en is bovendien te onzeker en te versnipperd. Het moet worden vervangen door een voucher – een woninggebonden budget – voor woningeigenaren, gericht op alle maatregelen die in de woning moeten worden genomen. De voucher kan alleen ingezet worden bij het aardgasvrij maken van de eigen woning, na de besluitvorming in het omgevingsplan voor de wijk.

Om bewonersinitiatieven de mogelijkheid te bieden in samenspraak met de gemeente tot een succesvol wijkwarmteplan te komen, is er binnen dit instrument een regionaal loket nodig voor bewonerscoöperaties dat kan helpen met: een (hoog)rentende, getrancheerde lening om de ontwikkelkosten te financieren tot financial close; en een laagrentende, converteerbare, achtergestelde lening (bij closing) die aanvullend is op de overige financiering.

70 procent instemming
HIER stelt dat aangesloten kan worden bij de bestaande aanpak van woningcorporaties, die bij grootschalige renovaties instemming van minimaal 70 procent van de huurders nodig hebben. ‘We stellen voor dat de gemeenteraad pas een definitief besluit kan nemen wanneer minimaal 70 procent van de woningeigenaren door middel van een participatiemeting instemt met de gekozen oplossing in het wijkuitvoeringsplan. Op deze wijze wordt in de praktijk ook de positie van het lokale warmte-initiatief geborgd.’

HIER betoogt het een en ander in de brochure ‘Financiering van de warmtetransitie in de wijk’, die het samen met Energiewerkplaats Fryslân maakte.