Pleidooi voor landelijk afwegingsmechanisme voor energie, natuur- en landschapswaarden bij wind- en zonneparken

Dat adviseert de onafhankelijke werkgroep ‘Energie, natuur en landschap’ aan het Nationaal Programma Regionale Energiestrategie (NP RES). De werkgroep is ingesteld om antwoord te vinden op de vraag hoe energieopwekking gecombineerd kan worden met natuur en landschap. De werkgroep heeft nu randvoorwaarden vastgesteld en oplossingsrichtingen ontwikkeld, zodat de 30 energieregio’s beter toegerust zijn om afwegingen te maken over het combineren van natuur, landschap en energieopwekking.

8 conclusies
De werkgroep komt op basis van opgestelde analyses van kansen en knelpunten voor een natuur- en landschapsinclusieve energietransitie tot 8 overkoepelende conclusies:

1. Er is al veel beleid geformuleerd en informatie beschikbaar en voor de inpassing van concrete initiatieven zijn richtlijnen en gedragscodes beschikbaar. De vraag is hoe deze gedragscodes doorwerken in de RES’en. Voor afwegingen op (boven)regionaal niveau ontbreekt dit handelingsperspectief.
2. De waarde van natuur en landschap komen onvoldoende expliciet terug in het afwegingskader van NP RES. Daardoor wordt de impact op bestaande natuurgebieden, beschermde soorten en landschappen niet overal voldoende meegenomen in de lastige afwegingen die in de RES-regio’s moeten worden gemaakt.
3. Er is in de concept-RES’en wel veel kennis en aandacht besteed aan de uitgangssituatie, maar het is voor regio’s vaak zoeken om die analyses transparant te vertalen naar keuzes in de RES en de effecten daarvan op natuur en landschap.
4. Energieontwikkeling loopt regelmatig tegen beperkingen aan door de noodzaak van bescherming van waardevolle natuur en landschap. Ontwikkeling van hernieuwbare energie biedt ook kansen voor biodiversiteit en landschap.
5. Afwegingen over natuur en landschap overstijgen soms het schaalniveau van de RES-regio’s. Dit geldt zowel voor natuur als landschap. Voor vraagstukken rond natuur en landschap wordt duidelijk dat de RES-systematiek die uitgaat van regionale uitwerking aanvulling behoeft. Een regio-overstijgend afwegingsmechanisme is nodig.
6. Het financieel instrumentarium is onvoldoende toegesneden om de waarde van natuur en landschap te betrekken in een (maatschappelijke) businesscase.
7. Het RES-proces staat onder veel tijdsdruk. Terwijl er tijd nodig is om de zorgen rondom natuur en landschap recht te doen en grip te krijgen op de manier waarop hiermee om te gaan. Er is maatschappelijk debat nodig over (de kosten en waarde van) natuur en landschap en (de kosten en waarde van) de energietransitie.

Landschapskwaliteiten
Voor partijen die in de RES-regio’s samenwerken – zoals gemeenten en projectontwikkelaars – heeft de werkgroep meerdere adviezen geformuleerd. Zo adviseert de werkgroep aan NP RES om een opdracht aan het Planbureau voor de Leefomgeving te verstrekken waarin grondig in kaart wordt gebracht hoe regio’s in concept-RES’en de landschapskwaliteiten definiëren en hoe daarmee wordt omgegaan in de keuzes voor zoekgebieden voor het opwekken van wind- en zonne-energie.

Afwegingsmechanisme
Er is volgens het PBL verder behoefte aan een bovenregionaal afwegingsmechanisme voor situaties waar keuzes in de ene regio van invloed zijn op de ontwikkelruimte en -afwegingen in andere regio’s. ‘Vertaal de uitkomsten van het landelijk onderzoek naar een landelijk afwegingsmechanisme dat kan worden ingezet bij weging van regio-overstijgende effecten’, aldus de werkgroep. ‘Hoe dit afwegingsmechanisme concreet werkt, dient nader uit te worden gewerkt.’

Het afwegingsmechanisme moet ook worden opgenomen in de op te stellen Handreiking RES 2.0. De werkgroep hierover: ‘Daarmee wordt bijgedragen aan een “level playing field”, waarin regio’s vergelijkbare afwegingen maken op het gebied van natuur en landschap.’