Netbeheer Nederland: energiesysteem laat zich niet opknippen, prioritering nodig

Netbeheer Nederland houdt dit pleidooi in een position paper die is opgesteld in aanloop naar het rondetafelgesprek over de Regionale Energiestrategieën (RES’en) dat deze week in de Tweede Kamer plaatsvindt.

3 systeemveranderingen nodig
De Regionale Energiestrategieën vormen volgens de netbeheerders weliswaar een belangrijke stap om tot het benodigde totaalplan voor het energiesysteem te komen, het volledige beeld bieden ze echter nog niet. Netbeheer Nederland stelt dat aanvullend 3 systeemveranderingen nodig zijn om de energievoorziening gereed te maken voor de toekomst. ‘Wij pleiten voor een integraal ontwerp van het energiesysteem (‘wat’ komt ‘waar’), een maatschappelijk afgestemde planning en prioritering (‘wat’ moet ‘wanneer’ en 'waar' komen), en de spelregels die nodig zijn om het systeem betaalbaar te houden.’

60 procent besparing
De organisatie stelt dat de netbeheerders de regio’s aangegeven hebben hoe zij de impact op de infrastructuur kunnen verminderen, zodat de kosten dalen en de plannen praktisch uitvoerbaar zijn. ‘De cijfers van de regionale netbeheerders (gebaseerd op de concept-RES), liegen er niet om: Nederland kan tot 60 procent aan kosten en ruimte voor infrastructuur besparen en tot 50 procent aan stationsuitbreidingen en –aanpassingen voorkomen. Als we gezamenlijk vol inzetten op systeemefficiëntie, dan zou dit in ieder geval een besparing kunnen opleveren van 1.5 miljard euro aan maatschappelijke kosten en 360 hectare aan ruimte. Tot nu toe is alleen de impact op de transformatorstations doorgerekend. De (verminderde) impact op het landelijke elektriciteitsnet en de lokale netten komt hier dus nog bij.’

Evenswichtsoefening
Tegelijkertijd stelt Netbeheer Nederland zich te realiseren dat systeemefficiëntie niet het enige doel is. ‘De RES is immers een evenwichtsoefening in draagvlak, ruimtelijke inpassing en systeemefficiëntie, inclusief de kosten die ermee gepaard gaan. Vanuit het perspectief van het energiesysteem, leveren de RES’en een deel van de puzzel. Ze gaan (vrijwel) alleen over de opwek van hernieuwbare elektriciteit op land. De plannen voor mobiliteit, industrie, landbouw en gebouwde omgeving worden op andere tafels gemaakt. Integraliteit is nodig om een efficiënt energiesysteem te ontwerpen.’

De netbeheerders vragen de rijksoverheid een maatschappelijk ontwerp voor het toekomstige energiesysteem mogelijk te maken. ‘De klimaatopgave is in het Klimaatakkoord opgeknipt in 5 verschillende sectoren. Voor het doel van het Klimaatakkoord is dat logisch, elke sector heeft immers een eigen reductiedoelstelling. Het energiesysteem laat zich echter niet opknippen. Wat in één sector wordt afgesproken, heeft impact op het geheel. Een benadering per sector of energiedrager kan leiden tot een inefficiënt ontwerp, wat betekent dat er meer infrastructuur nodig is, meer (schaarse) technici nodig zijn en dat de kosten voor de burger hoger uitvallen.

Prioritering nodig
Volgens Netbeheer Nederland is er verder behoefte aan een maatschappelijk afgewogen prioritering. ‘Op basis van de huidige plannen van de RES’en zal in 2030 50 procent van de elektriciteitsstations overbelast zijn. Dit vraagt grofweg om het verviervoudigen van de realisatiecapaciteit, namelijk om 175 stations uit te breiden en 150 stations bij te bouwen. Daarbovenop komen nog de plannen voor woningbouw, duurzame industrie en mobiliteit die ook een forse impact hebben op het energienet. De (realisatie)opgave voor infrastructuur is zo groot dat het werk simpelweg niet gelijktijdig kan worden uitgevoerd.’

Planning en prioritering zijn volgens de netbeheerders dan ook nodig om de komende jaren te bepalen welke infrastructuur Nederland eerst, welke later en welke niet gaat aanleggen. ‘Dit moet ons inziens een politiek-maatschappelijk afgewogen keuze zijn. Het kan maatschappelijk wenselijk zijn om prioriteit te geven aan de aansluiting van nieuwe woningen ten opzichte van de verzwaring van een aansluiting ten behoeve van zonnepanelen. Bovendien kan het voor de energietransitie efficiënter zijn om eerst de elektriciteitsinfrastructuur te verzwaren ten behoeve van de industrie voordat meer wordt geïnvesteerd in de infrastructuur voor opwek. In de huidige governance van het energiesysteem is deze prioritering namelijk niet mogelijk.’