Regionale Energie Strategie: veel uitdagingen zonder pasklaar antwoord

EMMA is een adviesbureau gespecialiseerd in participatie, onderzoek en advies rond maatschappelijke vraagstukken. Het adviesbureau heeft in opdracht van het Nationaal Programma Regionale Energie Strategie onderzoek gedaan naar participatie en communicatie in de 30 RES-regio’s bij de totstandkoming van de RES’en.

Trends
De adviseurs hebben meerdere trends gesignaleerd. Een van de belangrijkste is dat er veel verschillen zijn tussen de regio’s in tempo, aanpak en inhoud van de RES. Hoe concreter de plannen, hoe meer en intenser het gesprek met de regio al is gevoerd. Inmiddels is dat volgens EMMA in steeds meer regio’s het geval en lijken de regio’s meer gelijk op te gaan.

Ten tweede zijn en blijven in alle regio’s stakeholders betrokken. Een op het oog groot netwerk van allerlei betrokken partijen heeft in de verschillende regio’s meegepraat over de plannen. Vaak in de vorm van werkateliers. Door nauw met stakeholders samen te werken is een basis gelegd voor een plan dat is geworteld in de regio. Ook doordat in bijna alle regio’s er een nauwe samenwerking is tussen bestuurders, ambtenaren, medewerkers van andere netwerkpartners en betrokken organisaties. Vanuit deze basis wordt de komende maanden in vrijwel alle regio’s nauwer contact gezocht met inwoners en wordt ook met hen een gesprek georganiseerd.

Een andere trend is dat communicatie en participatie serieus wordt genomen, maar niet overal in het hart van het proces zit. Een aandachtspunt is dat in de concept-RES tot nu toe niet altijd is terug te lezen wat de doelstellingen vooraf waren, welke kaders daarvoor zijn opgesteld en hoe de uitkomsten van alle gesprekken (in elke vorm) hebben meegewogen bij de keuzen die zijn gemaakt. Dan zou participatie echt in het hart van het proces zitten.

Uitdagingen zonder pasklaar antwoord
Het onderzoeksbureau ziet 5 uitdagingen voor het komende kalenderjaar waar geen pasklaar antwoord op is:

1. Samenspel regio en gemeenten: in veel regio’s werken regio en gemeenten samen aan de communicatie en participatie over de RES. Een samenwerking die de afgelopen 1,5 jaar nieuw was. Voor gemeenten is de RES maar een van de vele onderwerpen binnen de energietransitie.
2. Planning: alles moet tegelijk, inhoudelijke denkrichtingen en het gesprek erover worden ongeveer tegelijk ontworpen en het is passen en meten om dit voor elkaar te krijgen, met ook genoeg tijd voor het politieke besluitvormingsproces.
3. Bieden van een gelijk speelveld: in de regio’s is gewikt en gewogen wat het beste moment is om het gesprek met een brede groep te voeren. In eerste instantie heeft men te weinig concrete informatie en zijn de vragen die men wil beantwoorden wellicht ook nog niet duidelijk. Op een later moment vraagt het soms weer veel inzicht en kennis van mensen om mee te kunnen doen. Daar ligt voor regio’s een grote verantwoordelijkheid om te zorgen voor een gelijk speelveld en dat ‘nieuwkomers’ aan tafel snel kunnen doorgronden wat er speelt en voor welke dilemma’s een oplossing wordt gezocht.
4. Betrekken van verschillende groepen uit de samenleving: de afgelopen maanden is er aandacht geweest voor het betrekken van verschillende groepen in de samenleving. Verschillende bureaus hebben leefstijlmodellen ontwikkeld en die laten ook zien welke vormen van communicatie en participatie welke groep het meest aanspreekt. Dit helpt bij het aanbieden van een brede mix van activiteiten. Daarnaast vraagt het ook van regio’s om actief op zoek te blijven gaan.
5. De overstap van denken naar doen: een uitdaging blijft het om te werken aan langetermijnbetrokkenheid en activering (‘doen’). Wat is het moment om echt aan de slag te gaan met de ambities uit de RES. En zitten dan de juiste mensen om tafel of vraagt dat om een nieuwe inventarisatie van relevante stakeholders en inwoners, die men zeker wil betrekken?

6 adviezen
Tot slot doen de onderzoekers van EMMA 6 aanbevelingen:

1. Geef raden en andere volksvertegenwoordigers een duidelijke rol in het bepalen van de kaders vooraf en achteraf beoordelen van de inspanning die is geleverd en de plek die de inhoud van de gesprekken heeft gekregen in de RES.
2. Verantwoord in de RES hoe de uitkomsten meegewogen worden in het bod. Vergelijkbaar met de manier waarop met technische en ruimtelijke analyses en afweging wordt omgegaan.
3. Draag zorg voor een open proces waarbij mensen op elk moment aan kunnen schuiven en mee kunnen praten.
4. Wees open over de keuzen en dilemma’s die voorliggen, het gesprek met de samenleving heeft de meeste waarde als je het voert over wat op dat moment van belang is.
5. Erken de waarde van weerstand. Het gesprek voeren over wat op dat moment op tafel ligt, betekent niet dat mensen eerdere beslissingen niet meer ter discussie mogen stellen. Op een positieve en open manier met weerstand omgaan, zorgt voor een meer gedragen uitkomst.
6. Zorg voor voldoende menskracht en lokale verankering.