PBL: 50 procent freeriders bij Energie Investeringsaftrek (EIA)

Dat schrijft het Planbureau voor de Leefomgeving in een policy brief over de EIA. In 2018 is de EIA extern geëvalueerd. Op verzoek van de Tweede Kamer heeft de regering toegezegd onderzoek te laten doen naar het vraagstuk van freeriders. Met een policy brief geeft het PBL nu invulling aan dat verzoek.

50 procent freeriders
Deze week werd bekend dat ondernemers voor het derde jaar op rij minder vaak EIA hebben aangevraagd voor led-verlichting. In 2019 ging het om 4.458 aanvragen en een investeringsbedrag van 70,5 miljoen euro.

Bij subsidieregelingen zoals de EIA doet volgens PBL het verschijnsel van freeriders zich altijd voor. Het gaat dan om bedrijven die subsidie verkrijgen uit de regeling, maar die ook zonder die subsidie geïnvesteerd zouden hebben in schonere technologieën. Met andere woorden: om hun eigen investeringskosten te minimaliseren in relatie tot de beoogde opbrengsten, maken zij gebruik van de subsidie. De kosten van investeren in schonere technologie worden in dat geval gedeeltelijk verplaatst van de bedrijven naar de belastingbetaler. Het percentage ‘freeriders’ onder de EIA schommelt volgens het PBL door de tijd heen rond de 50 procent en is daarmee hoog ten opzichte van andere regelingen. Vooral onder grotere bedrijven, die een financiële rekenmethode hanteren om de terugverdientijd van investeringen te berekenen, bevinden zich ‘freeriders’.

Maatwerk nodig
Met het oog op het zoveel mogelijk voorkómen van ‘freerider’-gedrag doet het PBL in de policy brief een aantal aanbevelingen:

• Het is essentieel de lijst met nieuwe schonere technologieën voortdurend actueel te houden.
• Het is goed naar de besparingsberekeningen te kijken omdat deze nog uitgaan van de klassieke werking van de energiemarkt.
• Het instrument kan het beste blijven focussen op relatief kleine investeringen in energiebesparing door vooral het midden- en kleinbedrijf.
• De toegankelijkheid van subsidie voor nieuwe, schonere technologieën zou verruimd kunnen worden naar bedrijven zonder winstoogmerk.
• De termijn van verliescompensatie van 3 jaar zou verruimd kunnen worden, maar vooral een flexibeler afschrijvingstermijn van de investering kan bijdragen aan meer effectiviteit van de regeling.
• Vanwege ervaringen in het verleden ziet het PBL geen argumenten voor hogere aftrekpercentages.
• Tot slot beveelt het PBL onafhankelijk onderzoek aan naar bedrijven die juist geen gebruik hebben gemaakt van de EIA bij een vergelijkbare investering, om te achterhalen of een investering in een schonere technologie werkelijk additioneel is dankzij de EIA of toch niet.