Onderzoekers presenteren top 18 met knelpunten voor zonnepanelen op maatschappelijk vastgoed

Het ministerie van Economische Zaken en Klimaat en het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties hebben de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO.nl) gevraagd een notitie op te stellen met een overzicht van knelpunten voor het toepassen van zonnepanelen op maatschappelijk vastgoed. Het nu gepresenteerde rapport, opgesteld door ICSadviseurs, dient als basis voor deze notitie.

4 thema’s
Het gaat om een verkenning van knelpunten op basis van een bureaustudie en interviews. 17 partijen zijn als onderdeel van de verkenning geïnterviewd; het zijn vertegenwoordigers van de 10 sectoren die aangesloten zijn bij het Kennis- en Innovatieplatform Verduurzaming Maatschappelijk Vastgoed. Daarnaast zijn organisaties en marktpartijen geïnterviewd met relevante expertise ten aanzien van zon-pv en maatschappelijk vastgoed in de breedte.

De opgehaalde knelpunten voor het toepassen van zon-pv op maatschappelijk vastgoed zijn uitgewerkt aan de hand van 4 thema’s, te weten: organisatorisch, juridisch, technisch en financieel. Elk thema bestaat vervolgens uit diverse subthema’s.

Organisatorisch
Bovenaan de lijst van organisatorische knelpunten staan het gebrek aan kennis, capaciteit en langetermijnvastgoedvisies binnen maatschappelijke organisaties in combinatie met een relatief jonge markt vol met meer of minder betrouwbare aanbieders. Deze problemen doen zich vooral voor bij kleinere organisaties en kunnen deels worden weggenomen door adviesbureaus en hulporganisaties. Dit heeft echter negatieve impact op de terugverdientijd. Daarnaast mist volgens de onderzoekers doelgerichte sturing van bovenaf en zorgen wet- en regelgeving in veel gevallen eerder voor verwarring dan voor helderheid. Bij organisaties die veel elektriciteit verbruiken, mist vooral een financiële prikkel omdat zij profiteren van een lage elektriciteitsprijs waardoor de investering in zonnepanelen niet loont.

Technisch
De knelpunten op het technische vlak zijn erg versnipperd. Naast enkele praktische knelpunten als draagconstructies, dakbedekking en dakisolatie speelt ook de overdaad aan onbetrouwbare aanbieders een grote rol. Installaties worden niet altijd juist aangelegd, waardoor op lange termijn problemen ontstaan, slechte verhalen de ronde doen en maatschappelijke organisaties gedemotiveerd raken en niet in actie komen. Een ander onderdeel van de techniek is tevens een organisatorische zaak, namelijk de timing. Het plaatsen van zon-pv op bestaande bouw wordt idealiter gecombineerd met groot onderhoud aan het dak. Als het dak nog 5 jaar meekan, is het ongunstig om nu al zon-pv te plaatsen. Een laatste onderdeel van de techniek is de capaciteit van het net.

Juridisch
De belangrijkste juridische componenten van knelpunten bij het plaatsen van zonnepanelen op maatschappelijk vastgoed zijn de verschillende vormen van het split-incentive dilemma en onduidelijkheid omtrent verzekeringen. In het geval van gedeeld eigenaarschap van dak en zonnepanelen volgt er een juridisch proces om rechten en plichten vast te leggen. Op dit moment is er nog zoveel onduidelijk over bijbehorende procedures dat bij organisaties de angst en verwachting bestaan dat dit onherroepelijk tot juridische rompslomp leidt in de toekomst. Verzekeringen vormen voor sommige maatschappelijke organisaties een groot knelpunt. Met name de onduidelijkheid en verwarring die is ontstaan doordat enkele voorbeelden van brand in verband werden gebracht met zonnepanelen. ‘Vervolgens zijn deze gevallen groot uitgemeten in de media waardoor enkele verzekeringspartijen eisen hebben aangescherpt, verzekeringen hebben geweigerd of tarieven hebben verhoogd’, aldus de onderzoekers.

Financieel
Tot slot spelen financiële aspecten een grote rol. Vanzelfsprekend is er bij maatschappelijke organisaties in de meeste gevallen geen sprake van budgetten die op de plank klaarliggen om te investeren in andere zaken dan in de hoofdactiviteit of de noodzakelijke huisvesting en het daarbij komende onderhoud. Er heerst terughoudendheid om leningen aan te gaan en de beschikbare subsidies en regelingen brengen de nodige onzekerheden met zich mee.

De onderzoekers hierover: ‘De terugverdientijd van zonnepanelen is lang en niet voor iedereen even gemakkelijk en representatief in kaart te brengen. Scholen hebben een bijkomend nadeel dat ze geacht worden om investeringen in duurzaamheid te doen die op redelijke termijn kunnen worden terugverdiend. In de interviews gaf een deel van de geïnterviewden aan dat onduidelijk is wat redelijk is, en anderen dat die redelijke termijn überhaupt niet afdoende is voor zonnepanelen. Daarnaast zijn zij op het moment dat zonnepanelen het meest op kunnen leveren (in de zomer) gesloten. Hierdoor is het voor een school eigenlijk bij voorbaat noodzakelijk om zonnepanelen te installeren met de mogelijkheid terug te leveren aan het net. Dit brengt weer de nodige en ongewenste administratieve uitdagingen met zich mee, onder andere op het gebied van btw.’

Top 18
De complete top 18 van knelpunten is als volgt:

1. Gebrek aan kennis en capaciteit
2. Overdaad aan ondoorzichtige en onbetrouwbare informatie en aanbieders
3. Ontoereikende advies- en installatierichtlijnen
4. Lage elektriciteitsprijzen voor organisaties met een hoog verbruik
5. Andere prioriteiten dan verduurzamen
6. Complexiteit combineren zonnepanelen en meerjarenonderhoudsplan (mjop)
7. Missende langetermijnvisie op de vastgoedportefeuille en daarmee op duurzaamheid
8. Onduidelijke en wispelturige wet- en regelgeving
9. Capaciteit van het elektriciteitsnet
10. Split incentive eigenaar en huurder
11. Wispelturige verzekeringsrichtlijnen
12. Beschikbare budgetten
13. Onduidelijkheid en lengte terugverdientijd
14. Onzekerheden omtrent SDE+(+)
15. Afbouw salderingsregeling
16. Onduidelijkheid ‘redelijke investeringen’
17. Btw-aangifte op basis van teruglevergetallen
18. Hoogste opbrengst bij scholen op het moment dat ze dicht zijn