ACM: flinke nadelen aan flexibele nettarieven

De ACM heeft het onderzoek naar de mogelijkheden van flexibilisering van nettarieven uit laten voeren door D-Cision en Ecorys. Met het onderzoek wil de ACM bijdragen  aan de totstandkoming van een zo efficiënt mogelijk energiesysteem waarin ook de leveringszekerheid gewaarborgd is.

Van statisch naar flexibel
Productie van duurzame energie, zoals wind- en zonne-energie, is minder goed regelbaar dan de traditionele energiecentrales. Daarom is het volgens de ACM belangrijk dat afnemers ook flexibel zijn en hun vraag naar energie waar nodig afstemmen op de productie van duurzame energie en de beschikbare capaciteit van het net. Flexibele nettarieven bieden mogelijkheden om financiële prikkels te geven aan afnemers om het gebruik van het net aan te passen. Dat was de aanleiding voor de ACM om onderzoek te laten doen naar flexibele nettarieven.

Flexibele nettarieven zijn tarieven die kunnen verschillen naar tijd en plaats. Op dit moment zijn alle nettarieven statisch. Dat houdt in dat per tariefcategorie de nettarieven het hele jaar door gelijk zijn en niet verschillen op basis van de situatie op een specifieke locatie binnen het netgebied van de netbeheerder. Met flexibele nettarieven kunnen deze wel gaan verschillen in de tijd en naar locatie. Door de hoogte van de nettarieven af te stemmen op de specifieke situatie in het net zouden  afnemers kunnen worden geprikkeld om op bepaalde momenten het net minder of juist meer te gebruiken. Dit kan ertoe leiden dat een netdeel later of misschien helemaal niet verzwaard hoeft te worden, met lagere kosten van het energiesysteem tot gevolg.

3 verschillende flexibele nettarieven
Er bestaan 3 verschillende varianten voor flexibele nettarieven:

• Time-of-use pricing: hierbij worden vaste tijdsblokken gehanteerd waarvoor afwijkende nettarieven gelden.
• Critical peak pricing: hierbij bepaalt de netbeheerder gedurende het jaar wanneer een transportpiek zich zal voordoen en de ‘piektarieven’ zullen gaan gelden.
• Real-time network pricing: hierbij zijn de nettarieven dynamisch gerelateerd aan de mate van netgebruik (en netcongestie).

Bonus- en malusbenadering
Flexibele nettarieven kunnen op 2 verschillende manieren worden ingericht. In de ‘bonusbenadering’ beloont de netbeheerder afnemers via lagere tarieven wanneer zij hun netgebruik verminderen. In dit geval kan het flexibele nettarief gezien worden als een operationele maatregel van de netbeheerder om de netbelasting zodanig te laten afnemen dat het transportprobleem wordt opgelost. Hierbij wordt via de nettarieven een bonus aan de afnemers uitgekeerd. De hoogte hiervan (voor alle afnemers tezamen) is beperkt tot de kosten van het alternatief (de netverzwaring).

In de ‘malusbenadering’ bestraft de netbeheerder afnemers met hogere tarieven wanneer zij het net gebruiken tijdens momenten met een transportbeperking. In principe is er nu geen intrinsieke norm voor de hoogte van de flexibele component; de netbeheerder kan de tarieven zo hoog maken als wenselijk is om beoogde transportvermindering te realiseren.

Vraagresponsprikkel
De voorbeeld-tariefberekeningen hebben aangetoond dat de bonusbenadering slechts een kleine vraagresponsprikkel zal geven. Dit wordt veroorzaakt door het feit dat de bestedingsruimte van de netbeheerder economisch begrensd is tot de kosten voor het alternatief; de jaarlijkse kapitaalkosten voor netverzwaring.

De grootte van de vraagrespons bij de malusbenadering lijkt kansrijker, vooral omdat hier niet de economische begrenzing geldt om de tarieven zo vorm te geven dat het inkomstenverschil voor de netbeheerder overeenkomt met de jaarlijkse kapitaalkosten voor netverzwaring. In dit geval zullen de netgebruikers relatief hoge nettarieven moeten ervaren om een effectieve respons te realiseren. Deze benadering leidt echter tot problemen met de tariferingsprincipes, zoals de gepercipieerde fairness van de tarieven. Bovendien is er sprake van een perverse prikkel: netbeheerders die de malusbenadering toepassen, sparen netverzwaringskosten uit én ontvangen extra inkomsten dankzij de hogere tarieven tijdens de piekuren.

Netverzwaring versus flexibiliteit
De conclusie is dat de nu onderzochte flexibele nettarieven weliswaar mogelijkheden bieden voor flexibiliteit, maar dat er ook een aantal flinke nadelen aan kleven.

Zo verhouden flexibele nettarieven zich volgens de onderzoekers moeizaam tot de algemeen geaccepteerde tariferingsprincipes. Wanneer flexibele nettarieven alleen worden ingevoerd voor afnemers in een net met een transportbeperking is mogelijk sprake van discriminatie. Afnemers in een net zonder congestie zouden zich ‘benadeeld’ kunnen voelen doordat zij geen tariefkorting verkrijgen bij het aanpassen van hun netgebruik. Omgekeerd zouden ook de afnemers in een net met een transportbeperking zich benadeeld kunnen voelen omdat zij zijn aangesloten op een net van ‘mindere kwaliteit’ – vanwege de transportbeperkingen – maar de netbeheerder kennelijk niet voornemens is om de netbeperking duurzaam op te heffen.