logo
wvhj2023
© Rudmer Zwerver | Dreamstime.com
© Rudmer Zwerver | Dreamstime.com
11 november 2019

PBL: bescherm Nederlands landschap tegen zonneparken via landschapsinclusief omgevingsbeleid

Het Nederlandse landschap moet beter beschermd worden tegen de aanleg van zonneparken, windmolenparken en grote distributiecentra door de kwaliteit van het landschap volwaardig mee te wegen bij het maken van keuzes.

In het huidige omgevingsbeleid is landschap vaak een sluitpost. Het is volgens het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) wenselijk om landschap expliciet te borgen in het Besluit kwaliteit leefomgeving, zo luidt een van de conclusies van het PBL in het Signalenrapport 'Zorg voor landschap. Naar een landschapsinclusief omgevingsbeleid'.

Omgevingswet
Het landschapsbeleid is in 2012 gedereguleerd en de zorg voor het landschap is volgens het PBL niet voldoende geborgd in de Omgevingswet. Landschap is een publiek belang; voor ingrepen in het landschap is maatschappelijk draagvlak wenselijk. Politiek en beleid zijn zich hiervan bewust. Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties werkt aan een Beleidsbrief Landschap die in 2019 zal verschijnen als aanvulling op de Nationale Omgevingsvisie (NOVI). 'In het Besluit kwaliteit leefomgeving (Bkl) onder de nieuwe Omgevingswet en het nieuwe Gemeenschappelijk landbouwbeleid van de EU kunnen belangrijke stappen worden gezet naar een landschapsinclusief omgevingsbeleid', aldus het PBL.

'Ook in de komende 30 jaar zullen nieuwe ruimteclaims voor woningbouw, infrastructuur, nieuwe bedrijven, energietransitie, klimaatadaptatie en natuurontwikkeling grote gevolgen hebben voor het landschap', schrijft het PBL in het rapport. 'Daarnaast zal het actuele, gevoelige ‘stikstofdossier’ grenzen en beperkingen stellen aan allerlei activiteiten en ruimtelijke ingrepen, en daarmee consequenties voor het landschap hebben. Welke consequenties dat precies zijn, is vooralsnog onduidelijk.'

Het PBL pleit voor 4 bouwstenen voor een landschapsinclusief omgevingsbeleid:

  1. Borg landschap in de Nationale Omgevingswet en gerelateerde regelgeving.
  2. Verbind transities en ruimtelijke opgaven en stimuleer meervoudig ruimtegebruik.
  3. Faciliteer landschapsinclusief omgevingsbeleid voor landbouw, energietransitie, verstedelijking, klimaatadaptatie en natuur.
  4. Wijs waardevolle landschappen aan voor extra zorg.

Geld verdienen
Het is volgens het PBL een uitdaging windmolens en zonnepanelen zodanig in het landschap in te passen dat hier onder de bevolking draagvlak voor is én dat de doelen voor hernieuwbare-energieopwekking worden gehaald. 'De in de Ontwerp-NOVI en een brief aan de Tweede Kamer aangekondigde beleidsmaatregelen zijn vooral gericht op het stimuleren van zonnepanelen op daken, en niet zozeer op het tegengaan van grondgebonden zonneparken. Zolang ontwikkelaars en boeren kunnen verdienen aan zonneparken op landbouwgrond, zal het aantal parken naar verwachting blijven toenemen. Vanwege de groeiende weerstand van lokale bewoners tegen de komst van grote zonneparken is het raadzaam dat de overheden meer gaan sturen op landschappelijke inpassing, meervoudig ruimtegebruik en financiële participatie van de omgeving.'

SDE+ stimuleert inpassing niet
Er is volgens het PBL op dit moment nog te weinig sturing op de landschappelijke aspecten van grondgebonden zonneparken. 'De landelijke SDE++-regeling is juist gericht op het realiseren van zoveel mogelijk CO2-reductie per subsidie-euro. In het Eindadvies basisbedragen SDE+ 2019 staat zelfs expliciet – op gezag van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat – dat de ontwikkelaars kosten voor landschapsinpassing van zonneparken en participatie van omwonenden zelf moeten financieren uit het rendement op eigen vermogen. Voor de ontwikkelaars is dat een prikkel om de grond die ze voor veel geld en op eigen kosten pachten, maximaal te benutten voor zonnepanelen.'

Hoogspanningsverbindingen
'Ontwerp de tracés voor nieuwe hoogspanningsverbindingen zó dat zonne - en windmolenparken niet terechtkomen in kwetsbare en waardevolle landschappen', luidt het pleidooi van het PBL. 'Toename van het aantal wind- en zonneparken maakt uitbreiding van de transportcapaciteit van energie noodzakelijk. Door tracés van nieuwe hoogspanningsverbindingen zo te ontwerpen dat de koppelstations alleen in gebieden komen waar wind- en zonneparken goed in het landschap kunnen worden ingepast, kunnen kwetsbare en waardevolle landschappen worden ontzien.'

Ladder meervoudig ruimtegebruik
Met enkele aanpassingen van het Besluit kwaliteit leefomgeving, een Ladder meervoudig ruimtegebruik én een verbreding van de Nederlandse uitwerking van het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouwbeleid van de Europese Unie kunnen volgens het PBL stappen worden gezet naar een landschapsinclusief en meer effectief omgevingsbeleid. Daarmee worden provincies volgens het PBL geprikkeld hun landschap te inventariseren en van doelen te voorzien. Dat biedt waterschappen, gemeenten, marktpartijen en maatschappelijke organisaties een goede basis voor duurzame oplossingen van sectorale vraagstukken.

De Ladder meervoudig ruimtegebruik zou 3 treden van afweging kennen:

  1. Zoek naar functionele synergie als basis voor het mengen van ruimtegebruiksfuncties: voorbeelden zijn natuur en landbouw in veenweidelandschappen, landbouw en windenergie, natuur en wonen in nieuwe buitenplaatsen en landgoederen. Voor de ruimte geldt in dit geval een ‘dubbele doelstelling’ die wordt opgenomen in het omgevingsplan.
  2. Als menging niet mogelijk is vanwege een dominerend belang of dominerende functie, zoek dan naar gemeenschappelijke belangen en manieren om andere functies te ‘koppelen’ aan de dominerende functie: in het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid bijvoorbeeld, waarin het draait het om een efficiënte, productieve landbouw, kan ook aandacht worden besteed aan het beheer van landschapselementen.
  3. Als trede I en II niet haalbaar zijn, is sprake van conflicterende belangen: in dat geval is scheiding van functies noodzakelijk voor een bestendig verdienmodel van ruimtegebruiksfuncties (bijvoorbeeld de landbouw) of het voorkomen van ongewenste externe effecten. Zorg in dat geval voor landschappelijke inpassing of voor compensatie van landschapswaarden die verloren gaan.
Deel dit artikel:

Nieuwsbrief

Meld u aan voor de nieuwsbrief met het laatste nieuws!
Ja, ik wil de nieuwsbrief ontvangen en heb de privacy policy gelezen.

Laatste Nieuws

Bekijk al het nieuws

Meest gelezen

Producten