Regionale Energiestrategie Zeeland: doel van 1 gigawattpiek zonnepanelen in 2030

In de landelijke botsproef werd de Zeeuwse energiestrategie door deskundigen van verschillende landelijke organisaties en overheden getoetst aan de landelijke kaders; zij doorstond de proef. Zeeland maakte als eerste van de in totaal 30 regio’s een concept-RES.

Klankbordgroepen
De botsproef was een belangrijk moment voor zowel de Zeeuwse concept-RES als de landelijke kaders. En daarmee ook een belangrijk ijkpunt in het landelijke RES-proces, zowel voor Zeeland als voor het Nationaal Programma RES.

Zeeland kreeg de kans om de concept-RES toe te lichten op inhoud én proces. De Zeeuwse RES is in diverse klankbordgroepen getoetst aan de 4 landelijke kaders: optimaal ruimtegebruik, efficiëntie van het energiesysteem, optimale kwantiteit en het bestuurlijk en maatschappelijk draagvlak. In de klankbordgroepen zaten onder andere vertegenwoordigers van het Nationaal Programma RES, de ministeries van Binnenlandse Zaken en Economische Zaken, het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL), Netbeheer Nederland, het Interprovinciaal Overleg, de natuur- en milieufederaties en de Participatiecoalitie. Er waren ook ‘peers’: collega’s die in een van de andere regio’s aan een RES werken.

Vroegtijdige betrokkenheid
Zeeland heeft complimenten gekregen voor de snelheid en de zorgvuldigheid van het proces. Geen enkele andere regio is al zo ver. De landelijke collega’s waren naar eigen zeggen onder de indruk van het product dat er lag, en er was veel waardering voor het proces: de vroegtijdige betrokkenheid van de netbeheerder en de vele stakeholders die via de ingerichte sectortafels hun bijdrage konden leveren.

Zeeland heeft ook diverse tips gekregen voor het verbeteren van het concept naar een eindversie. Zo zal men de gemaakte ruimtelijke keuzen beter toelichten, voegt men een systeemstudie over energie-infrastructuur toe en verweeft men de inzet die op industrie en landbouw wordt gepleegd meer met de RES.

Opgave en ambitie hernieuwbare elektriciteit 2030
De Zeeuwse partners spannen zich in om in 2030 ten minste 11 petajoule (3 terawattur, red. de landelijke ambitie is 35 terawattuur) aan de opwekking van hernieuwbare elektriciteit te realiseren. 11 petajoule is ongeveer 1/12e deel van de landelijke doelstelling van 126 petajoule en daarmee een fair deel van het landelijke doel. Bovendien staat dit ongeveer gelijk aan het huidige totale Zeeuwse elektriciteitsverbruik (inclusief industrie). In de concept-RES is de volgende verdeling over de technieken opgenomen:

500 megawattpiek op land en water en 500 megawattpiek op dak
In de concept-RES heeft Zeeland een ambitie opgenomen van 500 megawattpiek zonnepanelen op land en/of water.

Daarnaast wordt er ingezet op 500 megawattpiek zonnepanelen op daken. ‘Eind 2018 was reeds circa 150 megawattpiek gerealiseerd en was er een pijplijn van bijna 260 megawattpiek aan subsidiebeschikkingen voor zonneprojecten op dak in Zeeland. Hieruit kan worden geconcludeerd dat een doelstelling van grootschalige zon-pv op dak realistisch is’, staat er in de concept-RES.

Netcapaciteit
‘De huidige beschikbare netcapaciteit voor invoeding van hernieuwbare elektriciteit in het elektriciteitsnet is ongeveer 400 megawattpiek’, vervolgt de tekst van de concept-RES. We anticiperen een groei van 1.000 megawattpiek opgesteld vermogen aan zon en wind als onderdeel van de ambitie van de RES. De komende 10 jaar zal de capaciteit voor invoeding in het net dus met 60 megawattpiek per jaar moeten toenemen.

Uit de meerdere analyses komt volgens de betrokkenen een aantal oplossingsrichtingen naar voren, waar de komende tijd zorgvuldig met gemeenten over doorgepraat moet worden. ‘Voor een toekomstbestendig netwerk gaan we verder in het onderzoeken van mogelijkheden van gezamenlijke coördinatie van anticipatie op nieuwe ontwikkelingen, het slimmer gebruikmaken van het net en het verzwaren van het net waar nodig. Sleutel daarbij is samenwerking en transparantie van alle betrokken partijen, en passende regelgeving.’

Sociale woningbouw: versneld investeren
In de concept-RES is het doel opgenomen dat de totale woningvoorraad in 2050 CO2-neutraal moet zijn. In sommige Zeeuwse gemeenten is dat doel al naar voren gehaald. Iedere corporatie stelt hiertoe een plan en elke corporatie vult het einddoel via verschillende scenario’s in, afhankelijk van lokale mogelijkheden en afspraken. Corporaties komen in 2021 door een inhaalslag uit op gemiddeld energielabel B op sectorniveau voor hun woningen. Investeringen in zonnepanelen, warmtenetaansluitingen en woningisolatie worden versneld om de doelstellingen uit het Energieakkoord te halen.

De routekaart die opgenomen is in de concept-RES bestaat uit 4 scenario’s die uiteindelijk leiden tot CO2-neutrale woningen. Bij 3 routes zijn daar externe bronnen voor nodig:

• Scenario A: maximaal isoleren binnen bestaande schil.
• Scenario B: extra isoleren boven op mogelijkheden bestaande schil.
• Scenario C: dit scenario omvat de maatregelen uit scenario A en voegt hier installatietechnische maatregelen voor opwek van elektra en warmte aan toe. Dit zijn in ieder geval zonnepanelen. Daarnaast past bijvoorbeeld ook een lagetemperatuurverwarming in dit scenario.
• Scenario D: Dit scenario gaat uit van scenario B en voegt hier het opwekken van de resterende energiebehoefte aan toe. Hierdoor ontstaat een nul-op-de-meterwoning.

Recreatiesector: ook zonneboilers kansrijk
Omdat in de provincie Zeeland het toerisme floreert, is er ook volop aandacht voor de verduurzaming van de recreatiesector. Hierover is in de concept-RES onder meer de volgende passage opgenomen: ‘Gebruik van zonnepanelen en zonneboilers is kansrijk op recreatiebedrijven voor stroomvoorziening en warm water. Gebruik hiervan zal vanuit de brancheorganisaties gestimuleerd worden. Aanbevolen wordt de benchmark energieverbruik voor recreatiewoningen te verbeteren. Deze acties zullen onderdeel zijn van het plan van aanpak dat de betrokken partijen van de subtafel recreatief vastgoed in 2019 zullen opstellen.’

Veel potentie voor zonnewarmte
Om te vervolgen: ‘Zeeland heeft relatief veel zonne-uren ten opzichte van de rest van Nederland. Voor de gebouwde omgeving zijn er dan ook mogelijkheden om deze zonne-energie in te zetten voor het verwarmen van de gebouwde omgeving. Bijvoorbeeld door het plaatsen van zonnecollectoren en zonneboilers, met name ook in de recreatiesector. Zeker omdat de zomerperiode, waarin veel energie te ‘oogsten’ is, samenvalt met het toeristenseizoen is dit voor Zeeland een goede optie, zowel voor de particuliere (bijvoorbeeld in het buitengebied) als voor de recreatieve vastgoedsector. De mogelijkheden voor opslag van de warmte en het voorzien in een back-up (warmte-koudeopslag, wko), zijn hierbij wel belangrijke aandachtspunten.’

De vervolgstappen die men voor zonnewarmte wil nemen, zijn nader onderzoek naar mogelijkheden voor (compacte) seizoensopslag en het kwantificeren van dit potentieel, de mogelijkheden onderzoeken voor verlenging van het seizoen voor verwarming en een plan van aanpak opstellen op basis van de uitkomsten van de verkenning.

Afspraken voor stimuleren uitrol zonnepanelen
Voor zonnepanelen (zon-pv) kiest men in de concept-RES voor een opzet waarbij zon-pv wordt gecombineerd met andere, reeds aanwezige functies zoals windmolens, glastuinbouw, bedrijfsterreinen, infrastructuur, bebouwing of op water. ‘Gemeenten zijn bevoegd om hun eigen lokale variant van een afwegings-/voorkeursladder te maken en dit in hun eigen beleid op te nemen. Steeds geldt dat omgevingskwaliteiten zich niet mogen verzetten tegen de zon-pv.’

Het aanbod van zonneprojecten is volgens de concept-RES erg groot. ‘Dit stelt ons in staat een afwegingsladder voor zonne-energie te hanteren zodat we hernieuwbare-energiedoelen halen terwijl we de Zeeuwse omgevingskwaliteiten respecteren. Zon-pv op dak is grotendeels een autonoom proces. Uit een studie van ECN blijkt dat er op basis van de huidige stand der techniek in Zeeland een bruto potentie is voor circa 2.800 megawattpiek aan zon-pv op het totale Zeeuwse dakoppervlak. Netto blijft daar 700 tot 1000 megawattpiek van over, omdat niet alle daken qua constructie en ligging geschikt zijn. Op basis hiervan wordt aangenomen dat er in 2030 minimaal 500 megawattpiek aan grootschalige installaties op daken haalbaar is.’

Om deze potentie maximaal te benutten, spreken de Zeeuwse partners af:

• Te lobbyen voor een verplichting om nieuwe daken geschikt te maken voor zon-pv;
• Te werken aan beleid om ondernemers te ondersteunen om hun daken ter beschikking te stellen;
• Actief te werken met het waterschap en Rijkswaterstaat aan het benutten van hun locaties en objecten voor zon-pv (evenals wind).

Zonneladder
Ook in de concept-RES is er weer aandacht voor de zonneladder die er op hoofdlijnen als volgt kan uitzien:

1. voorkeur voor zon-pv op daken;
2. zonneparken binnen bestaand stedelijk gebied;
3. zonneparken buiten stedelijk gebied alleen:
   1. langs stads- of dorpsranden; bijvoorbeeld gecombineerd met recreatie- en natuurfunctie;
   2. op of aangrenzend aan agrarisch bouwvlak, een bedrijventerrein, glastuinbouwbedrijven, nutsvoorzieningen, een (voormalige) stortplaats en spuikommen, pauzelandschappen (tijdelijke bestemmingen), bestaande zonneweiden en concentratielocaties voor windenergie;
   3. op of langs grootschalige infrastructuur (wegbermen, dijktaluds);
   4. op water indien er geen significant nadelige effecten zijn voor natuur.