Energieverkenning IJsselmeergebied: ruimte voor duizenden hectare zonnezandbanken en zonne-eilanden

In deze verkenning zijn de mogelijkheden voor duurzame-energieproductie in het IJsselmeergebied onderzocht. De IJsselmeerprovincies Flevoland, Friesland, Noord-Holland en Overijssel hebben het initiatief genomen om de verkenning uit te voeren als input voor het opstellen van de Regionale Energie Strategieën voor het Klimaatakkoord. De energieverkenning bevat diverse bouwstenen voor energieopwekking in het IJsselmeergebied, waarbij vooral de bouwstenen zon, wind en thermische energie uit oppervlaktewater (TEO) zijn uitgewerkt.

3 bouwstenen zonne-energie
Voor zonne-energie zijn er in de verkenning 3 bouwstenen opgesteld: de zonnezandbank, het zonne-eiland en het refugium. Daarnaast is er aandacht voor de potentie van de combinatie van windmolens en drijvende zonnepanelen.

Bouwsteen zonnezandbank
Het ontwikkelen van een zonnezandbank aan de kust levert volgens de verkenners 3 extra voordelen op: de luwte tussen de zonnezandbank en de kust nodigt kleine pleziervaart uit, er ontstaat meer waterveiligheid voor het achterland door vermindering van golfslag op de kust en de ondiepe oevermilieus bieden mogelijkheden als leef-, paai-, foerageer- en rust- gebied voor vissen en vogels.

De uitgangspunten bij het vaststellen van de locatie van een zonnezandbank zijn het toepassen van zonnezandbanken in ondiepe delen (< 3 meter) aan grillige kusten en het maximaal aantal hectare zonnepanelen op een zonnezandbank is 100 hectare.

Bouwsteen zonne-eiland
Een zonne-eiland bestaat uit drijvende zonnepanelen die zijn geclusterd tot een drijvend eiland in het IJsselmeergebied. De oppervlakte van het zonne-eiland is opgedeeld in kleinere eenheden, waardoor de grote schaal van het cluster teruggebracht wordt tot de maat van het zonnepaneel of de groep van zonnepanelen. Tussen de velden met zonnepanelen is voldoende open ruimte, zodat licht onder water door kan dringen. Opdeling laat ook toe dat onderhoud gedaan kan worden aan de zonnepanelen. Zonne-eilanden worden op een natuurlijke manier afgeschermd van het omliggende wateroppervlak. Dat kan gebeuren door kleine dijken met natuurlijke oevers, of door middel van houten palen die het gebied met zonnepanelen op een duidelijke manier afschermen. Door de grootte van zonne-eilanden van vele hectares worden deze iconisch, een weerspiegeling van het polderland in het water van het IJsselmeergebied.

De uitgangspunten bij het vaststellen van de locatie van een zonne-eiland zijn dat het eiland tot maximaal 6 kilometer buiten de kust reikt en minimaal 500 meter van de kust ligt. Zonne-eilanden die niet worden gecombineerd met windmolens zijn verder tussen de 250 en 500 hectare groot maar worden niet vaker dan 2 keer toegepast op de schaal van het IJsselmeer, zijn recreatief toegankelijk en hebben een iconisch karakter. Zonne-eilanden worden ten slotte toegepast in diepere delen (>3 meter) van het IJsselmeer om invloed op ecologisch kwetsbare oeverzones te voorkomen.

Bouwsteen Refugium
Een refugium is een drijvend zonne-eiland wat enkele kilometers voor een ondiepe of kwetsbare kust in het IJsselmeer drijft. Een refugium legt de oever van het meer in de luwte en biedt een rustige plek voor het onderwaterleven door het ontbreken van watersportactiviteiten. In de schets is het refugium opgebouwd uit ronde schijven met zonnepanelen van circa 3 hectare. Tussen de schijven is ruimte voor de doorlating van zonlicht en onderhoud. De schijven kunnen meedraaien met de zon om een hogere energieopbrengst te halen. Het refugium heeft een natuurlijke afbakening van houten palen die het park afschermt van de rest van het IJsselmeer.

De uitgangspunten bij het vaststellen van de locatie van een refugium is allereerst toepassing in diepere delen (>3 meter) van het IJsselmeer om negatieve effecten op ecologisch kwetsbare oeverzones te voorkomen.  Verder wordt er rekening gehouden met recreatie-, watersport- en beroepsvaarroutes en wordt een refugium binnen een straal van 6 kilometer van de kust geplaatst om onder andere het centrale deel van het IJsselmeer open te houden.

Wind + zon
In de energieverkenning van het IJsselmeergebied is er ten slotte ook aandacht voor clusters van windmolens met velden van drijvende zonnepanelen. De maat en locatie van de zonnevelden moet zich volgens de verkenners verhouden tot de plaatsing en de maat van de windturbines.

De uitgangspunten bij het vaststellen van de locatie ‘wind + zon’ is dat de afstand tussen windmolen en kust minimaal 400 meter en maximaal 4 kilometer is. De afstand tussen de zonnevelden is minimaal 2 keer de breedte van het zonneveld. De grootte van de zonne-eilanden is afhankelijk van de wind-opstelling en maximaal 50 hectare aaneengesloten.

Opbrengsten
De opbrengst van alle indicatieve projecten uit de verkenning is in onderstaande tabel berekend.

Om inzicht te geven in de energieopbrengst van grote clusters, die geen onderdeel uitmaken van de voorbeelduitwerking, is een aparte tabel met ‘extra clusters’ toegevoegd van zonneparken die gecombineerd worden met windparken.