Start consultatie Besluit bouwwerken leefomgeving: gemeenten mogen zonnepanelen verplichten op industriegebouwen

Minister Wiebes van Economische Zaken en Klimaat meldde de Tweede Kamer in de zomer van 2019 al dat het kabinet via een wijziging van het ‘Besluit bouwwerken leefomgeving’ gemeenten de mogelijkheid wil bieden om zonnepanelen op daken bij burgers en bedrijven af te dwingen.

Industriehallen
Minister Ollongren van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties meldde in het voorjaar van 2020 in het kader van de Nationale Omgevingsvisie (NOVI) dat gemeenten de mogelijkheid zouden krijgen om zonnepanelen op daken van nieuwe distributiecentra te verplichten.

Afgelopen september verschafte minister Wiebes daarbij nieuwe informatie over de wijziging van het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl). De minister destijds: ‘Daarin krijgen gemeenten de bevoegdheid om via een zogenoemde maatwerkregel in het omgevingsplan te eisen dat nieuwe gebouwen die niet al onder de voorgenomen Bijna Energie Neutrale Gebouwen (BENG)-eisen vallen (red. die sinds 1 januari 2021 van kracht zijn) zoals onverwarmde industriehallen, hun dak gebruiken voor opwek van duurzame energie of klimaatadaptatie.’

Maatwerkvoorschrift
Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties heeft nu de daad bij het woord gevoegd en is gestart met de consultatie van het concept ‘Besluit tot wijziging van het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl) in verband met duurzaam gebruik van daken’. De consultatie duurt tot en met 5 februari 2021. 

Door nu een artikel aan het Bbl toe te voegen, introduceert de overheid de bevoegdheid voor gemeenten om bij maatwerk te bepalen dat de daken van industriefuncties gebruikt worden voor de opwek van hernieuwbare energie of maatregelen ten behoeve van klimaatadaptatie, zoals groendaken. Het betreffende artikel – Artikel 3.86a (maatwerkvoorschrift duurzaam gebruik dak) – luidt als volgt: ‘Bij maatwerkvoorschrift kan, in aanvulling op de regels in deze afdeling, worden bepaald dat: a. een dak wordt gebruikt voor de opwek van hernieuwbare energie; en b. er maatregelen worden getroffen aan het dak ter verbetering van de klimaatadaptiviteit van het gebouw.’

Per 1 januari 2022
Het ministerie stelt te verwachten dat de gemeente, indien nodig en evenredig, gebruik zal maken van de nieuwe bevoegdheid om het duurzaam gebruiken van daken op industriegebouwen te stimuleren. Daarmee wordt concreet invulling gegeven aan de zonneladder die de uitrol van zonnepanelen op daken stimuleert.

De wijziging van het Bbl zal naar verwachting tegelijk met de Omgevingswet in werking treden, te weten per 1 januari 2022. De Omgevingswet biedt namelijk de juridische grondslagen voor het stellen van regels aan het duurzaam gebruik van bouwwerken.

Doelbewust
In een toelichting op de wijziging van het Bbl schrijft het ministerie de regie doelbewust bij gemeenten te leggen. ‘Met het oog op de genoemde regionale afwegingen in de Regionale Energiestrategie (RES), het gebruik van de zonneladder en het feit dat niet alle locaties geschikt of noodzakelijk zijn voor (een bepaalde vorm van) duurzaam gebruik ligt het voor de hand om niet op rijksniveau de keuze te maken voor zonnepanelen of klimaatadaptieve daken, maar om deze keuze lokaal te laten maken. De maatwerkmogelijkheden in het Bbl bieden dus de mogelijkheid om lokaal aanvullende eisen aan het duurzaam gebruik van daken van gebouwen te stellen.’

‘Deze wijziging is bedoeld om gemeenten de mogelijkheid te geven juridisch bij te sturen in gevallen waarin deze verandering niet van onderop wordt opgepakt’, vervolgt het ministerie. ‘De eigenaar van een gebouw waar op grond van een lokale regel zonnepanelen op het dak geplaatst moeten worden, kan uiteraard zelf besluiten of deze energie op de locatie zelf gebruikt wordt, of deze (deels) terug geleverd wordt aan het net. De eigenaar van het gebouw zou er ook voor kunnen kiezen een derde partij toestemming te geven het duurzaam gebruik van het dak vorm te geven en onderhouden.’

Inbreuk eigendomsrecht gerechtvaardigd
Om de inbreuk op het eigendomsrecht te rechtvaardigen, moeten de regels noodzakelijk en proportioneel zijn. ‘De eisen die kunnen volgen uit dit besluit zijn noodzakelijk om andere belangen, zoals de veiligheid en gezondheid van bewoners en omwonenden, en een duurzame leefomgeving te garanderen’, aldus het ministerie. ‘De Omgevingswet bevat daarom grondslagen op grond waarvan regels aan bouwwerken gesteld mogen worden.’

Wanneer de maatwerkmogelijkheid uit het besluit wordt ingezet om het plaatsen van zonnepanelen op het dak te verplichten, kan volgens het ministerie geëist worden dat daarmee zoveel energie wordt opgewekt als nodig is om de locatie energieneutraal te maken. ‘De proportionaliteit van de eisen moet geborgd worden door de gemeente die besluit tot het stellen van regels. Dat vraagt om een afweging waarin de lokale omstandigheden zijn meegenomen, evenals de positie van de gebouweigenaar. De gemeente moet zich er daarbij van vergewissen dat de eisen niet verder gaan dan nodig is om het gewenste resultaat te bereiken’, besluit het ministerie.